Ik hou niet van ruzie, en al helemaal niet van Facebook-fitties. Het spijt me dan ook dat ik er vorige week toch in eentje verzeild raakte.
Filosoof/schrijver Coen Simon postte (net als een paar anderen) het YouTube-filmpje waarin Joop Visser (in voorgaande decennia bekend als zanger en liedjesschrijver, vaak onder de naam Jaap Fischer) met Jessica van Noord meedoet aan Holland’s got talent en vervolgens wordt afgezeken door de jury. Op de een of andere manier werd dat door sommigen, waaronder Simon dus, gezien als een soort van poetic justice. Er werd iets aangetoond, een tekortkoming van een soort van zie je wel, wij zijn de high culture en jullie niet. Ik begreep dat heel slecht en het irriteerde me.
Het zal eraan liggen dat het voorgaande weekend iets meer dan voor mij gebruikelijk in het teken stond van drankgebruik en slaapgebrek, maar ik had mijn irritatie niet in de hand en werkte daardoor Simon zo op de zenuwen dat hij mijn, toch min of meer serieus bedoelde vraag waarom intellectuelen toch zo graag vitten op entertainmentprogramma’s opvatte als een poging om hem te zieken.
Ik was hem echter met ontvrienden voor geweest. Niet omdat ik nou zo’n hekel heb aan Coen, maar uit zelfbescherming, omdat ik hoopte dat daardoor de hele discussie van mijn scherm zou verdwijnen. Facebook sluiten was namelijk even geen optie, omdat ik daar aan het werk was (ja, er zijn mensen die dat doen). Helaas stond de post op ‘openbaar’ en liet ik me verleiden tot nog een reactie, wat me dus op bovenstaande uiting kwam te staan. Nogmaals: ik betreur dat oprecht. Ik had het allemaal veel netter en aardiger moeten doen. Dat mijn opmerkingen schoorvoetend een paar likes verzamelen en er dus mensen zijn die het met me eens zijn, doet daar niet aan af.
Maar mijn vraag is gemeend, en dus nog steeds onbeantwoord.
Neem eerst wel even notie van het volgende: hoewel ik voor sommige aspecten van zijn optreden waardering heb (ja, echt, als hij maar niet gaat zingen) ben ik helemaal geen fan van Gordon. Zijn humor (die grotendeels gebaseerd is op het uitmelken van vooroordelen en voordehandliggendheden) gaat in sommige gevallen veel te ver en mondt uit in op zijn minst smakeloosheid en recent in het inmiddels veelbesproken incident met de Chinese operazanger (daar wil ik het morgen nog even over hebben). Het fenomeen Gordon verdedigen tegen kritiek, dat laat ik dus fijn aan iemand anders over.
Waar het om gaat is dat Gordon hier gelijk heeft: daar staan een man en een vrouw een liedje met een best geinige tekst belabberd uit te voeren. Gordon kent de zanger niet, dat zegt iets, hoewel niet echt iets onverwachts, over zijn achtergrond, maar hij beoordeelt het optreden binnen zijn expertise (zijnde entertainment) uiterst scherp. En ik ben het met zijn oordeel eens. Overigens had ik Jaap Fischer, ondanks een jeugd vol van zijn liedjes, waarschijnlijk ook niet herkend, was ik er niet van tevoren op gewezen dat hij het was. Wat dit filmpje dus wordt geacht aan te tonen en hoe het als culturele kritiek zou moeten dienen is mij volstrekt onduidelijk.
Hoge en lage cultuur bestaan naast elkaar. Dat is altijd zo geweest en dat zal altijd zo blijven. Dat er dan over en weer op elkaar gemopperd wordt, dat zal ook wel onvermijdelijk zijn. Maar wat er tegenwoordig volgens mij anders is, is dit: doordat alles de hele tijd beschikbaar is in onze digitale omgeving (ik zag dat stukje HGT tenslotte ook niet ‘live’ op tv, maar op YouTube) is het makkelijker dan ooit om hoog en laag te combineren, af te wisselen of zelfs te mixen. NRC lezen met de Top 40 aan. Thuis uit het Concertgebouw nog even op YouTube. Documentaire op televisie, porno op de iPhone. Het kan allemaal. Maar het gekke is: instinctief weet bijna iedereen wat ‘hoge’ en wat ‘lage’ cultuur is.
Niemand, een enkele gehypnotiseerde tiener uitgezonderd, zal bij het kijken van de MTV-awards per ongeluk denken dat hij naar een wereld-herdefiniërend stuk cultuur zit te kijken. Andersom zal zelfs de grootste zon- of zuipaanbidder bij een bezoek aan Italië of Griekenland althans de aanvechting voelen om een oude tempel of amfitheater te gaan bezichtigen. Dat geloof ik oprecht, alle doemprofeten over de teloorgang van normen, waarden, cultuur en onderwijs ten spijt.
Waarom heeft de elite, die zelfbenoemde club hoeders van de high culture, het gevoel zich te moeten verdedigen? Als de actie van Visser/Fischer een bewuste subversie van het commerciële circus moest voorstellen (waar ik nog niet van overtuigd ben), waarom werd die dan zo slecht uitgevoerd? Ik bedoel: blaas ze dan weg met je performance, toon ze het vakmanschap van een echte cultuurmaker, stuur een gerenommeerd operazanger in een oude trui (die kent de jury ook niet, dat garandeer ik je) en lach ze dan zonodig, subtiel of minder subtiel, uit (overigens zal dat er niet van komen, want als zo iemand gaat zingen herkennen ze het talent onmiddellijk).
Waar het voor mij op lijkt, is dat onder mediamakers uit de high culture het wegzetten van entertainment als slecht en plat en goedkoop, en dat dan vermommen as ‘nadenken over cultuur’ een genre is. Een genre, populair bijvoorbeeld onder lezers van de Kwaliteitskranten, die hun dure abonnement toch gedeeltelijk ook hebben om zich slimmer te kunnen voelen dan de rest van het land. Als dat het geval is gaat het hier dus niet om cultureel commentaar of om ‘nadenken over de samenleving’ of zoiets, maar hebben we hier gewoon een stukje doelgroepgeörienteerd entertainment te pakken, geen haar beter dan de poepgrappen van Geer en Goor. Daar moet ik dan wel weer bij zeggen dat ik helemaal niet weet of Coen Simon zich buiten Facebook aan dat genre bezondigt, want ik heb nog nooit een letter gelezen van wat hij schrijft. Bovendien ben ik al onaardig genoeg voor hem geweest. Maar kijk eens naar de reacties hier op De Contrabas (op overigens een neutraal stukje) en je weet welke mensen ik bedoel.
Natuurlijk is het terecht dat publicisten het opnemen voor het mooie, kwetsbare en niet-hapklare. Dat moet. Maar doe dat dan door te laten zien wat je mooi vindt. Wil je tegenwicht bieden aan de tsunami van platte meuk die ons overspoelt? Trakteer je lezers / Facebookvrienden / wie dan ook op de dingen die je mooi vindt. Zet iedere dag een mooi stuk muziek op Facebook, schrijf over die nachtelijk documentaire die anders niemand kijkt. Neem ons mee en vertel waarom het belangrijk is. Leer wat nederigheid en realiseer je wat ik heb geleerd als poëet: je zit op een heel klein eilandje en boos worden op de zee gaat je echt niet helpen. En slecht zingen al helemaal niet.
Peter Colpaert says
Voor of tegen mij om ‘t even, maar de jury van HGT is niet grappig, niet interessant, niet oordeelbekwaam, niet on-belachelijk en Joop Visser blijft een groot genie.