Haar dagboek – Het Achterhuis, ik heb het over Anne Frank – is werelderfgoed. Officieel: het staat op een lijst van documenten die belangrijk genoeg geacht worden om geconserveerd en voor het nageslacht bewaard te blijven om zo collectief geheugenverlies tegen te gaan. Dat UNESCO-programma heet: Memory of the World.
Haar dagboek behoort de Nederlandse staat toe. Haar vader, Otto Frank, liet het Nederland na. Het auteursrecht is in handen van het Anne Frank Fonds in Bazel.
Wat Anne Frank schreef, werd door velen gelezen. Zo raakte haar gedachtegoed wereldwijd verspreid en daarmee is Anne een beetje van ‘ons allemaal’.
Tot voor kort werd dat als een groot goed ervaren. Anne’s verhaal – en daarmee indirecte dat van vele anderen – kan niet vaak genoeg (door)verteld worden. Wat er toen gebeurd is en hoe zij – en vele anderen – tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn behandeld, mag nooit mee gebeuren.
…
Het Achterhuis was een van de eerste ‘echte’ boeken die ik zelf van gespaard zakgeld kocht. Het affiche van het toneelstuk Het dagboek van Anne Frank heeft jaren met vier punaises vastgeprikt gehangen tegen het schuine schrootjesplafond van mijn tienerkamer.
In het huis aan de Prinsengracht ben ik een paar keer geweest. De eerste keer wachtte ik in een lange rij terwijl Amerikaanse pubers zich ongeduldig en verveeld afvroegen: ‘what are we standing in line for’. De keer daarna koos ik een rustiger uur en zat ik bijna een uur in kleermakerszit in Anne’s kamertje zonder een andere bezoeker te zien.
Minstens zo lang stond ik jaren later vanaf de overkant van de gracht naar dat huis te kijken, omdat ik probeerde het moment te vangen dat Anne en haar familie door Duitsers gedwongen hun onderduikadres verlieten en weggevoerd werden.
(Ik stond hangend op de leuning van een brug te researchen voor het hoofdstuk Jodenvervolging in een lesbrief voor leerlingen van de groepen 7 en 8 van een basisschool in een stadje in het oosten van het land.)
Toen ik vorig jaar van Zorgvlied naar de binnenstad wandelde, stond ik stil op het Merwedeplein, omdat Anne daar – op nummer 37 – woonde. Daar hing zij over het balkon.
…
Anne Frank is altijd vijftien gebleven en een icoon geworden. De hele wereld kent haar dankzij Het Achterhuis. Zij leeft voort in vele gedaanten. Want wie leest, verbeeldt.
Dat is het grootste compliment dat je een schrijver kunt geven. Dat een boek tot de verbeelding spreekt. En Anne Frank wilde schrijfster worden.
…
De Anne Frank die een beetje van ons allemaal is, is een andere Anne Frank dan de Anne Frank die door haar familie node wordt gemist.
‘De familie’ – directe verwanten en vertegenwoordigers van het Anne Frank Fonds – waakt over de erfenis – de letterlijke en de figuurlijke – van Anne Frank en over haar imago.
…
Schijnbaar heeft het in de ogen van de familie lang genoeg geduurd dat Anne een beetje van iedereen is. Er is maar één Anne Frank en die Anne moet weer helemaal aan de familie gaan toebehoren.
‘De familie’ eist nadrukkelijk de rol van ‘executeur-testamentair’ op.
Yves Kugelmann, lid van het bestuur van het Anne Frank Fonds: ‘Het gaat om de erfenis van Anne. Ze is ongelooflijk gecommercialiseerd. Anne Frank is een merk geworden, vervreemd van haar echte persoonlijkheid en identiteit.’
…
Het Anne Frank Fonds wilde de aan de Anne Frank Stichting in bruikleen gegeven nalatenschap van Otto Frank terug en stapte naar de rechter om een uitspraak te forceren.
Het Anne Frank Fonds verbood een Duitse televisiezender een serie over Anne Frank te maken.
…
Het Anne Frank Fonds hoopt in 2016 de deuren te openen van het Familie Frank Centrum in Frankfurt. Die stad moet onderdak bieden aan de complete nalatenschap van de familie Frank.
Buddy Elias – neef van Anne Frank en voorzitter van het Anne Frank Fonds – vindt het niet meer dan logisch ‘om alles wat ooit van de Franks was terug te brengen naar Frankfurt, waar de familie sinds de 16e eeuw haar wortels had. In de jaren dertig van de vorige eeuw, toen Hitler aan de macht kwam, waaierde de familie uit over Nederland, Zwitserland, Groot-Brittannië, Frankrijk en de Verenigde Staten.’
Zelfs wat in zijn huis staat – Buddy Elias woont in Bazel – gaat op termijn terug naar Frankfurt.
Het Anne Frank Fonds vindt het goed dat Ari Folman een animatiefilm maakt over het leven van Anne Frank. De makers van de nieuwe film krijgen volledige toegang tot het archief van het Anne Frank Fonds.
Het Anne Frank Fonds gaf Jessica Durlacher en Leon de Winter opdracht een nieuw toneelstuk over Anne Frank te schrijven: Anne.
‘Het uitgangspunt van dit project was om de authenticiteit, de waardigheid en de integriteit van Anne’s verhaal volledig te eerbiedigen. Ook wilde het Fonds voor het eerst het dagboek zelf opvoeren. Goodrich en Hackett [zij bewerkten Het Achterhuis in 1956 tot een toneelstuk: Het dagboek van Anne Frank, lw] baseerden zich namelijk op de verkorte paperbackuitgave van 1947, terwijl aan de huidige bewerking het in november 2013 verschenen Verzameld werk ten grondslag ligt. Bovendien hadden de schrijvers toegang tot het volledige archief van het Fonds.
Als je het verhaal van Anne Frank waardig en respectvol aan de generatie van nu wilt vertellen, moet je schrijvers zien te vinden die een persoonlijke betrokkenheid voelen bij het thema. Na lang zoeken kwam het Anne Frank Fonds Basel uit bij Jessica Durlacher en Leon de Winter – net als Goodrich en Hackett een schrijversechtpaar. Goede auteurs zijn er genoeg, goede auteurs die door hun familiegeschiedenis met het onderwerp vertrouwd zijn, komen echter veel minder vaak voor. Bovendien wilden we niet alleen een toneelstuk op basis van het oorspronkelijke dagboek, maar ook in de oorspronkelijke taal ervan: het Nederlands.’
…
Het schijnt dat Otto Frank niet wilde dat het huis waar hij, zijn gezin en bevriende relaties ondergedoken zaten een museum of pelgrimsoord zou worden. Het schijnt dat hem hooguit een ontmoetingsplaats voor ogen stond waar jongeren een interculturele dialoog konden voeren.
Moet ik me schuldig voelen omdat ik dat museum meer dan eens bezocht heb, dat ik zelfs wel eens zonder om toestemming gevraagd te hebben haar verhaal heb doorverteld en daarmee wellicht bijgedragen heb aan ongewenste beeldvorming?
…
Anne Frank is altijd vijftien gebleven. Helaas is het succes van Het Achterhuis voor een deel daaraan te danken. Als Anne was blijven leven en na de oorlog de draad weer had kunnen oppakken was Het Achterhuis misschien niet eens verschenen en was iemand anders misschien het gezicht van die oorlog geworden.
…
Otto Frank en zijn gezin moesten onderduiken omdat ze joods waren, maar het dagboek van zijn dochter is meer dan alleen het relaas van een meisje dat vanwege haar joods zijn uitgestoten werd en moest onderduiken. Daarom spreekt Anne’s verhaal ook zo tot de verbeelding. Ook van mensen die haar lot niet hebben hoeven delen.
Anne Frank staat symbool voor het verlangen naar vrijheid en de niet aflatende hoop dat die vrijheid in het verschiet ligt.
Dat is wat mij betreft de ware erfenis van Anne Frank.
…
Dankzij haar dagboek weten mensen overal ter wereld hoe Anne Frank de dagen in het achterhuis van het kantoor van Travies & Co aan de Prinsengracht in Amsterdam doorbracht; wat ze dacht en wat ze deed, en niet te vergeten: wat zij voelde.
Het Achterhuis, het dagboek van Anne Frank, is namelijk een van de meest gelezen boeken ter wereld.
En iedereen die Het Achterhuis – of hoe het boek in die talloze vertalingen ook heet – zal dat verhaal op zijn of haar situatie betrekken. Op de oorlog die voor hem of haar het meest actueel is. Want wat nooit meer mag gebeuren, gebeurt nog steeds.
…
Stellen dat alles wat Anne en haar familie betreft terug moet naar de stad waar de familie zich in de zestiende eeuw vestigde, is een geest terug in een fles dwingen.
…
Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat het het Anne Frank Fonds niet alleen maar om het immateriële deel van de erfenis van Anne Frank te doen is. De exclusieve erfgenaam zijn en kunnen beschikken over de complete nalatenschap zal het Anne Frank Fonds geen windeieren leggen.
Ook het Anne Frank Fonds heeft geld nodig om haar doelen te realiseren.
…
Anne Frank is altijd vijftien gebleven. Het is verleidelijk om te fantaseren over de vrouw die ze was geworden als ze niet in Bergen-Belsen bezweken was in maart 1945, vlak voor het einde van de oorlog.
Dat het Anne Frank Fonds niet wil dat Anne Frank zomaar een personage in zomaar een verhaal wordt, snap ik. Maar niet dat het zo streng/selectief is in het gunnen van de vrijheid om haar verhaal opnieuw te vertellen.
Leave a Reply