‘Is de held van het verhaal sympathiek? Hoe betrokken wil de schrijver blijven? Zit ik vast aan alle genoemde locaties in het boek? Is die ene achtervolgingsscène essentieel voor het verhaal. En kan ik een historisch drama naar het heden verplaatsen?’
Dat zijn vragen waar filmproducenten een bevredigend antwoord op willen, voordat ze besluiten om de rechten om een boek te verfilmen te kopen. In de Volkskrant van afgelopen donderdag (13 februari 2014) stond een stuk – Draaiboek – van Floortje Smit over het pitchen van boeken tijdens de Berlinale, het filmfestival van Berlijn. Sinds 2006 arrangeert het filmfestival in samenwerking met de Frankfurter Buchmesse ontmoetingen tussen rechthebbenden en filmproducenten.
Het stuk eindigt met een citaat van Uta Matten die in Berlijn is om De laatkomer van Dimitri Verhulst onder de aandacht van potentiële producenten te brengen. ‘Bij een boekverfilming blijft het boek het fundament’, luidt die laatste zin.
Die indruk heb ik heel vaak niet. Onder het mom van ‘ieder zijn vak’ snijden scenarioschrijvers – al dan niet uit eigen beweging – regelmatig nogal rigoureus in een verhaal. Rigoureuzer dan vanwege dat wat een boek een boek en een film een film maakt nodig is.
Van de vijf voorbeeldvragen die voor filmproducenten van belang zijn, heeft er maar een betrekking op het boek: is de held van het verhaal sympathiek? De andere vier lopen al vooruit op een mogelijke verfilming en de moeite die gedaan moet worden om geld, locaties en publiek te vinden.
Een boek letterlijk verfilmen is niet mogelijk en ook niet nodig. Een schrijver heeft andere middelen en mogelijkheden om een verhaal te vertellen dan de makers van een film. Heel terecht wijst wie aan de kant van de film staat erop dat een film nooit een honderd procent reproductie van een boek kan zijn.
Maar… is er nog sprake van een boekverfilming als een complexe roman teruggebracht wordt tot één verhaallijn? Is er sprake van ‘artistieke vrijheid’ als een scenarioschrijver/regisseur besluit het einde van een verhaal ingrijpend te wijzigen?
Hoe vaak ik tijdens een film niet het gevoel heb dat er een kritische grens gepasseerd wordt… Dat ik ondanks de credits niet naar een film ‘naar’ een boek zit te kijken, maar naar een verhaal dat alleen in de verste verte nog lijkt op… (Minstens zo vaak zie ik een geslaagde boekverfilming en bewonder ik de inventiviteit van de makers. En natuurlijk komt het ook voor dat ik het boek niet gelezen heb of het me ontgaan is dat de film op een boek gebaseerd is: dat is fijn, dan is het net of ik naar een ‘gewone’ film zit te kijken.)
Waarmee overigens niet gezegd is dat het boek beter is dan de film.
Ik vraag me dan alleen af wat een regisseur/scenarioschrijver in het oorspronkelijke verhaal zag… waarom hij geen scenario geschreven heeft op basis van zijn eigen ideeën…
Maar ik weet ook wel dat het commercieel interessant is om een boek te verfilmen. Dat de naam van een auteur en het verkoopsucces van een boek vaak al voldoende zijn om de rechten te kopen om daarna een eigen draai aan het verhaal te geven.
(Dat Jean van de Velde toen hij kritiek kreeg op zijn verfilming van Hoe duur was de suiker van Cyntia McLeod – hem wordt/werd verweten dat zijn film/televisieserie een te rooskleurig beeld geeft van de slavernij – het boek als excuus gebruikte – ‘Het grote misverstand bij de critici is, en dat zeg ik niet om ze de bashen, dat ze niet begrijpen dat ik een boek heb verfilmd. En dat boek gaat over slavernij zoals het dus in de film over slavernij gaat’ – vind ik het andere ook niet chique uiterste).
Net zoals het voor een auteur en/of uitgever interessant kan zijn om de rechten te verkopen en daarna rustig de vraag naar het boek af te wachten.
In het kader bij het stuk van Floortje Smit wordt ingezoomd op het grote aantal boekverfilmingen onder de Oscarnominaties: vijf van de negen genomineerde films begonnen als boek. Volgens The Hollywood Reporter heeft dat niet tot een stijging van de verkoop van die boeken geleid. Alleen 12 Years a Slave van Solomon Northup verkocht aanzienlijk beter dan voordat het verfilmd werd. Regisseur Steve McQueen: ‘Er zijn het laatste half jaar meer exemplaren van het boek verkocht dan in de afgelopen 150 jaar.’
Dat laatste verbaast mij niets. Dat die andere vier boeken niet van hun verfilming geprofiteerd hebben wel.
Leave a Reply