Terwijl de commentatoren speculeren over de eindtijd – omdat de hazen het parcours in een vroegtijdig stadium verlaten hebben is de kans op een toptijd in de marathon van Rotterdam klein – gooien de collega’s van de website het over een andere boeg.
Zij doen aan naamkunde. Zij vragen zich af of het ‘kip’ in de naam van de atleten Kipchoge, Kipsang, Kipkoech, Kipkemboi, Kipketer, Kiplimo en Kiptanui iets betekent.
Niet alle Keniaanse namen – Kipchoge, Kipsang, Kipkoech, Kipkemboi, Kipketer, Kiplimo en Kiptanui zijn Keniaan – beginnen met ‘kip’, maar die van leden van de Kalenjin-stam blijkbaar wel. ‘Kip’ betekent in dat verband: geboren. En wat op dat ‘kip’ volgt, geeft de omstandigheden aan waaronder de naamdrager geboren werd:
Kipchoge – geboren nabij graanopslag
Kipsang – buiten geboren
Kipketer – geboren op de veranda
Kiplagat – geboren bij zonsopkomst
Kipchumba – geboren bij blanke mannen (ziekenhuis of dorp)
Kipruto – geboren onderweg (safari)
Kiprono – geboren tijdens de slaap of als de geiten naar huis worden gebracht
Kipkemboi – ‘s nachts geboren
Kiprotich – geboren tijdens terughalen van het vee
Kipkorir – geboren vlak voor ochtendgloren
Kipkosgei – geboren na een zware bevalling
Kiptanui – flauwgevallen of huilen tijdens geboorte
Kiplimo – geboren tussen het grazend vee
Kipkurgat – vlakbij de deur geboren
Kipkoech – geboren tijdens ochtendgloren
(De winnaar van vandaag werd dus nabij een graanopslag geboren. Kipchoge – hij maakte zijn favorietenrol waar – won in 2.05.00. En ‘wij’ hebben er een marathonloper bij; Khalid Choukoud – geboren in Fez, maar daar hoor je niemand over als het goed gaat. In Londen – ook vandaag gelopen – won Kipsang bij de mannen en Kiplagat bij de vrouwen.)
Hoeveel soorten ‘kip’ hebben we in Nederland eigenlijk, vroeg ik mij. Ik zat ooit bij een Naaktgeboren in de klas. Die naam komt ook boven als ik in de ‘familienamenbank’ van het Meertens Instituut (nee, niet al het werk dat op Het Bureau al dan niet onder leiding van J.J. Voskuil werd verricht, is zinloos) zoek.
Van de twee betekenissen kende ik eigenlijk alleen de tweede, maar de tweede – hoewel daar dus bezwaren tegen opgeworpen kunnen worden – vind ik betekenisrijker:
1. Adaptatie van de Duitse naam Nachgeboren, een equivalent van de naam Posthumus, gegeven aan een kind dat na de dood van zijn vader is geboren. Een bezwaar tegen deze veronderstelling is dat de naam Nachgeboren of Nagebor(e)n niet (meer) bekend is in Duitsland.
2. Ontstaan uit een taalreproducerende bijnaam gegeven aan iemand die bijvoorbeeld eens of bij herhaling opmerkte dat we allemaal naakt zijn geboren en zo blijk gaf van zijn Hollandse nuchterheid.
Ik zoek nog door, en vind als ik ‘geboren’ intik ook nog Hooggeboren – met als varianten Welbooren en Welborn (wat is dat toch mooi dat in de familienamenbank ook de verspreiding van die namen in kaart gebracht wordt).
Dat na de dood van de vader geboren laat me niet los (varianten: Postmus, Posmus, Postmes, Postma) want, hoe zit het dan met Posthuma… is de moeder dan in het kraambed gestorven? Nee dus…
Bij ons doen de omstandigheden waaronder iemand ter wereld komt, er waarschijnlijk zoveel minder toe dat dat aan namen niet meer is af te lezen. Bij ons is het veel belangrijker van wie je afstamt (betrekking: ‘wie is je vader, wie is je moeder’, het is de eerste vraag die Tanta Es haar gasten stelt) of waar je vandaan komt (toponiem). Dat wordt bevestigd als ik toch nog even zoek op het trefwoord ‘born’.
Leave a Reply