Een van de boeken waar Alessandro Baricco het in Een bepaald idee van de wereld over heeft, gaat over voetbal. Wat Alessandro Baricco in het bijzonder aanspreekt aan Storia delle idee del calcio (‘Geschiedenis van het denken over voetbal’) van Mario Sconcerti is dat het de suggereert dat het mogelijk is om via de ontwikkeling van de tactische mutaties in het voetbal zicht te krijgen op de evolutie van het denken en handelen van de mens. Om te bewijzen dat die manier van beschouwen zinvol is, geeft hij een voorbeeld:
‘Ik zou niet beter kunnen uitleggen wat barbaren zijn (in de betekenis die ikzelf aan die term heb gegeven) en wat uiteindelijk de culturele en antropologische mutatie is die wij ondergaan, dan door een kort filmpje te laten zien dat ik een keer kreeg toegestuurd door een vriend die wist dat ik dat soort dingen leuk vond. U kunt het op YouTube vinden: het is een samenvatting (zes minuten) van Nederland-Uruguay tijdens het WK van 1974, en misschien wel de eerste officiële uiting van wat later totaalvoetbal genoemd zou worden. Een lesje. De Uruguayanen waren sterk, robuust, ze deelden rake klappen uit en voetbalden praktisch en doeltreffend; de Nederlanders fladderden er op een ongekende manier razendsnel tussendoor, en speelden met hakballetjes, allerlei gekkigheden en ballen naar de tribune een fantastisch spel dat nog nooit vertoond was. Met zes of zeven man vielen ze degene die de bal had aan (alsof ze het plotseling allemaal op hem persoonlijk gemunt hadden), ze hielden de bal niet voor meer dan twee tikjes aan de voet (vaak was één al genoeg), ze vlogen naar delen van het veld waarvan je had gedacht dat die niet eens bij het veld hoorden, ze stelden de verdediging zo hoog op dat de Uruguayanen op een gegeven moment – een bijna ontroerend moment – met zéven man tegelijk buitenspel stonden, en dan moet je die gezichten eens zien. Een spektakel. De uitslag weet ik niet eens meer (nou ja, laten we zeggen dat de Uruguayanen niet hebben gewonnen) maar de elementaire tegenstelling tussen twee culturen, de een stervend en de ander springlevend, die is zo duidelijk dat het zelfs een kind niet zou ontgaan.’
Toen ik dat las, moest de wedstrijd Nederland – Kazachstan nog beginnen. Ik was onderweg, en dacht toen ik het hoofdstuk over Storia delle idee del calcio (‘Geschiedenis van het denken over voetbal’) las: daar schrijf ik straks als ik weer thuis ben een stukje over. De dag liep anders dan gedacht. Ik moest me haasten om op tijd thuis te zijn voor de wedstrijd.
De wedstrijd gaf volstrekt geen aanleiding om herinneringen aan het WK van 1974 op te halen en/of de toekomst van de mensheid rooskleurig in te zien. Het Nederlands elftal anno nu – zeg maar het Nederlands elftal van na het WK van 2014 in Brazilië – is op zijn zachts gezegd zoekende.
Als het waar is dat de avonturen van de geest niet alleen aan de hand van denkers maar ook door naar voetbal te kijken bestudeerd kunnen worden, ben ik benieuwd tot welke conclusie Mario Sconcerti en Alessandro Baricco na het kijken van Nederland-Kazachstan gekomen zijn.
De kans dat ze de wedstrijd zagen, acht ik echter klein. Ze zullen wel naar Italië-Azerbeidzjan (2-1) gekeken hebben. Ook niet veel soeps, als ik de analyses mag geloven.
Een bepaald idee van de wereld / Alessandro Baricco
Amsterdam : De Bezige Bij, 2014
ISBN 978-90-234-8663-3
P. van de Wiel says
Leuk stukje. Maar het spel van een elftal wordt vaak bepaald door de tegenstander en de beoordeling dan ook nog gekleurd door de uitslag, die ook nog vaak een kwestie van geluk is, Gaan de schoten van Robben en van Persie erin dan hadden we met 7-1 gewonnen en waren de loftuitingen niet van de lucht geweest.