Dat verraderlijke woordje ‘de’ in de titel
Vorige week presenteerde ze van De Groene Amsterdammer ‘in een uitverkocht Pakhuis de Zwijger De twintig boeken die ons denken veranderden, een bundeling van twintig essays, geschreven door redacteuren en medewerkers van De Groene Amsterdammer, waarin de grote onderwerpen verkend worden die de samenleving de afgelopen decennia beroerden.’
Alleen ‘eigentijdse non fictie-klassiekers, gepubliceerd na de Tweede Wereldoorlog, die een grote weerklank vonden in de publieke arena’ kwamen voor opname in De twintig boeken die ons denken veranderden in aanmerking. Bovendien moesten het ook titels zijn met een bereik groter dan één taalgebied.
Lichtte hoofdredacteur Xandra Schutte toe. Waarna ze bekendmaakte welke van de twintig door de redactie geselecteerde titels het meest tot de verbeelding van de lezers spraken:
- Simone de Beauvoir, Le deuxieme sexe(1949)
- Michel Foucault, Folie et déraison(1961)
- Edward Said, Orientalism (1978)
- Hannah Arendt, Eichmann in Jerusalem (1963)
- Naomi Klein, No Logo (1999)
- Samuel Huntington, The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order (1996)
- Richard Dawkins, The Selfish Gene (1976)
- Herbert Marcuse, One-Dimensonial Man (1964)
- Robert Putnam, Bowling Alone (2000)
- Francis Fukuyama, The End of History and The Last Man (1992)
(In totaal brachten 384 lezers een stem uit, waarvan 283 mensen een titel aankruisten uit de lijst van de redactie. De andere 101 lezers, noemden zelf een titel. Lees hier meer over de enquête.)
—
Casper Thomas, de redacteur die De twintig boeken die ons denken veranderden samenstelde, voegde daar nog aan toe – toen hij een poging deed het succes van de titels te verklaren – dat het om ‘eigentijdse en tegelijk tijdloze titels’ gaat, die op het juiste moment, ‘in tijden van grote maatschappelijke veranderingen, vernieuwde inzichten gaven.’
Volgens hem spreken de titels die bijna zonder uitzondering kritiek uiten op de (westerse) mensheid [lees: man] tot de verbeelding omdat ze refereren aan schuldgevoel en (sado-)masochisme terwijl er toch hoop uit spreekt.
Overigens moesten de boeken ook de tand des tijds doorstaan hebben. Als Thomas Piketty over tien jaar nog zo spraakmakend is als hij was toen de Engelse vertaling van Le Capital au XXIe siècle verscheen, mag het boek van Casper Thomas in de herziene versie.
—
In de twintig essays in De twintig boeken die ons denken veranderden gaan redacteuren van De Groene in op de inhoud, impact op het moment van verschijnen en huidige betekenis van de geselecteerde titel – behalve de tien die door de lezers als meest toonaangevend beschouwd worden, zijn dat in volgorde van verschijnen: Frantz Fanon, Les damnés de la terre (1961); Michel Foucault, Folie et déraison (1961); Rachel Carson, Silent Spring (1962); Betty Friedan, The Feminine Mystique (1963); Christopher Lasch, The Culture of Narcissism (1979); Milton & Rose Friedman, Free to Chose (1980); Neil Postman, Amusing Ourselves to Death (1985); Thomas Friedman, The Lexus and the Olive Tree (1999); James Surowiecki, The Wisdom of Crowds (2004) en William Easterly, The White Man’s Burden (2006).
Dat levert leesbare stukken op die ondanks het format voldoende verschillend zijn om door te blijven lezen. Om het niet bij één of twee essays te laten en het boek dan weer even weg te leggen. Juist dat doorlezen maakt zichtbaar hoe de diverse titels in elkaars verlengde liggen, maar ook hoe ondanks voortschrijdend inzicht thema’s na verloop van tijd hernomen moeten worden opdat er publiekelijk over gedebatteerd blijft worden.
Theodor Holman benoemde in het gesprek waarmee de presentatie in Pakhuis de Zwijger werd afgesloten de hoofdlijnen: moraal en emancipatie zijn de leidende motieven. Ewald Engelen, die ook aanzat tijdens het slotgesprek, voegde daar nog aan toe dat het om ‘boeken van vijanden’ gaat. Boeken die aanschoppen tegen bovenliggende partijen.
—
Aan de selectie van de twintig titels die het boek haalden, ging een longlist vooraf. Jammer genoeg is die longlist niet opgenomen in De twintig boeken die ons denken veranderden (en ontbreekt hij ook op de site van De Groene Amsterdammer). Ongetwijfeld staan op die longlist titels die ik hoopte aan te treffen. Boeken over minder zware onderwerpen (nu ligt de nadruk wel heel erg op politiek, economie en maatschappelijke verhoudingen: een beetje meer cultuurgeschiedenis had wat mij betreft wel gemogen), die desondanks ons denken beïnvloed hebben en voor nieuwe inzichten zorgden.
Waarmee ik de geselecteerde titels niet ter discussie wil stellen. Casper Thomas’ keuze is weloverwogen, en de boeken hebben de status van klassieker. Zolang je de titel niet al te letterlijk neemt, is er eigenlijk niets aan de hand. Want natuurlijk gaat het niet om ‘de’ twintig titels, maar om twintig titels. En ‘ons’ is ook relatief. Voor zover er al sprake is van meervoud, gaat het om witte, hoogopgeleide bewoners van de westerse wereld.
—
Tijdens de presentatie van het boek hielden zes van de redacteuren die bijdragen leverden aan het boek – Marja Pruis, Rutger van der Hoeven, Aukje van Roessel, Hassan Bahara, Koen Haegens en Margreet Fogteloo een pleidooi voor één van de twintig titels. Daarin gingen de meesten verder dan in hun essay. Wat zij te zeggen hadden, werd geregistreerd (want de bijeenkomst werd in zijn geheel opgenomen):
maar hun bijdragen zijn ook te lezen op de site van De Groene Amsterdammer.
Leave a Reply