Ieder zijn ‘op weg naar het einde’
(…); persoonlijke getuigenissen zijn vaak de beste weg naar bewustwording, en ik draag daar graag aan bij. De pen is machtiger dan de emmer. Over mijn lijf geen ijswater, ik zou het waarschijnlijk niet overleven’, schreef Pieter Steinz in een column die op 6 september 2014 in de krant stond.
Die column gaat over The World According to Garp van John Irving. Of eigenlijk over de manier waarop het personage Ellen James zich in die roman distantieert van degenen die uit haar naam protest aantekenen tegen wat haar is overkomen. Pieter Steinz ziet een parallel tussen het handelen van de Jamesians en de manier waarop via de media ALS-awareness opgewekt wordt.
Maar eigenlijk gaat die column over Pieter Steinz zelf, en over de manier waarop hij omgaat met de invloed die ALS heeft op zijn functioneren. Net als de andere 51 columns die samen met De pen is machtiger dan de emmer gebundeld zijn in Lezen met ALS: literatuur als levensbehoefte.
Ik las een deel van de columns toen ze in de krant – NRC Handelsblad en nrc.next – stonden. Toen al maakten ze indruk. Vanwege de openhartigheid waarmee Pieter Steinz over zijn aftakeling schrijft, maar vooral vanwege de wijze waarop hij zijn naderende einde tegemoet leeft.
Nu de columns gebundeld zijn, blijkt nog eens met hoeveel speels gemak Pieter Steinz zijn leven met zijn favoriete literatuur weet te verbinden. Hij geeft geen college, maar licht net dat uit een verhaal, dat op zijn situatie van toepassing is. Niet de literatuur staat centraal, maar dat wat een buitenstaander niet weet over het verloop van een ziekte. En ook al benadrukt Pieter Steinz dat niemand op dezelfde wijze ALS heeft, na het lezen van Lezen met ALS kun je als lezer niet meer om de feiten heen. Inderdaad: ‘persoonlijke getuigenissen zijn vaak de beste weg naar bewustwording’.
Ondanks de ernst van de zaak krijgen situaties door de wijze waarop Pieter Steinz de literatuur het vuile werk laat doen ook iets komisch (De tekeningen van Hajo de Reijger onderstrepen de lichtheid, zonder aan die ernst voorbij te gaan). Als Pieter Steinz snakt naar een peppil bijvoorbeeld (dan refereert hij aan Bright Lights, Big City van Jay McInerney) of als hij beschrijft hoe hij last heeft van toenemende ‘starre stijfheid‘ en zo afhankelijk geworden is van hulpmiddelen dat hij vergroeid dreigt te raken met zijn rolstoel (het kost hem geen moeite in Metamorphosen van Ovidius sprekende voorbeelden van vergelijkbaar ongemak te vinden).
Eigenlijk is het verbazingwekkend hoe groot de samenhang tussen de stukken in Lezen met ALS: literatuur als levensbehoefte is. Toen Pieter Steinz eind 2013 met zijn serie columns begon, kon hij niet overzien hoeveel tijd van leven, lezen en schrijven hem gegeven was, en nu ligt er een boek dat net zo weloverwogen, evenwichtig en af is als de andere projecten die Pieter Steinz ondernam.
Amsterdam : Nieuw Amsterdam, 2015
ISBN 978-90-468-1923-4
Leave a Reply