Pursuit of happiness in de praktijk
Na de dood van Allene Tew – die vanwege haar vijf huwelijken niet voor iedereen onder die naam bekend stond – blijven de deuren en luiken van de Blauwe Kamer in haar huis aan de Franse Rivièra bijna veertig jaar gesloten. Pas na het overlijden van haar stiefzoon Heiner Reuss – zoon van Heinrich XXXIII, prins Reuss: haar vierde echtgenoot – ‘knarsten er weer sleutels in het slot en klonken er weer vreemde stemmen in de kamer’. De kamer ligt er na al die jaren onaangeroerd bij. Alsof Allene Tew (1872 – 1955) alleen maar even de deur uit is.
Met dat beeld besluit De Amerikaanse prinses waarin Annejet van der Zijl het levensverhaal optekent van een ambitieus meisje dat door haar huwelijken – maar vooral doordat ze zich ondanks tegenslagen niet uit het veld liet slaan en haar blik op de toekomst gericht hield – fortuin, aanzien en titels verwierf.
Het is een mooi beeld. Een beeld dat nieuwsgierig maakt. Want wat maakte dat niemand toegang had of zich toegang verschafte tot villa Castel Mare in Cap-d’Ail, het laatste van de vele huizen die Allene Tew bewoonde en tot het hare maakte.
In het voorjaar van 2009 zat Annejet van der Zijl niet geheel toevallig op het terras van dat huis aan zee. Tijdens haar onderzoek voor Bernhard, een verborgen geschiedenis stuitte ze op Allene Tew, die een rol speelde bij de ontmoeting tussen Bernard en Juliana. (Armgard zur Lippe-Biesterfeld – de moeder van Bernhard – was haar buurvrouw in de tijd dat ze met Henry Reuss getrouwd was. Dat verklaart ook waarom Allene Tew een van de peetmoeders van Beatrix is.) Terwijl ze daar zat op dat terras met uitzicht op zee, dacht Annejet van der Zijl: ‘over deze vrouw ga ik een boek maken’.
Waarom precies blijkt uit haar nawoord. Allene Tew vertegenwoordigt met haar bijna ongebreidelde optimisme een kant van de Victoriaanse manier van leven die Annejet van der Zijl vreemd was, maar bij nader inzien aantrekkelijk voorkomt. Allene Tew staat voor mensen die hun leven niet door het verleden laten bepalen, maar zich laten inspireren door mogelijkheden die in het verschiet liggen.
Allene Tew was een kind van haar tijd. Van het Amerika met de schijnbaar onbegrensde mogelijkheden, waarin verhoudingen tussen de seksen min of meer vastlagen, maar klimmen op de sociale ladder tot de mogelijkheden behoorde en mogelijkheden bood.
Dat tijdsbeeld is in De Amerikaanse prinses minstens zo belangrijk als wat Allene Tew overkomt en de keuzes die zij maakt. Zonder dat decor blijft er van dat leven zelfs relatief weinig over. Zo verweven zijn beide.
Annejet van der Zijl is zich daar zeer van bewust. En besteedt dan ook die aandacht aan The Gilded Age – het tijdperk waarin de groei van economie en bevolking min of meer gelijke tred houden – die nodig is om te begrijpen waarom Allene Tew Amerika uiteindelijk toch verlaat om in Europa – waarin het leven op een totaal andere leest geschoeid is dan de Verenigde Staten – nogmaals geluk en voorspoed na te streven.
In Europa wordt de typisch Amerikaanse Allene Tew eerst prinses – door Henry Reuss te huwen – en daarna gravin – vanwege haar huwelijk met Pavlovitch (Paul) graaf de Kotzebue. Maar gelukkig in die liefdes was ze niet, net zomin als ze dat was in haar eerste en tweede huwelijk met respectievelijk Tod Hostetter en Morton Nichols, zonen van vaders met geld, die het daardoor nooit van de vorige generatie konden winnen en het op een zuipen en gokken zetten. Alleen selfmade man Anson Burchard was een liefhebbende echtgenoot.
Zonder het nawoord – ‘Gedachten bij dit boek’ – zou de clou van De Amerikaanse prinses mij ontgaan zijn. Zou ik het een magere biografie gevonden hebben, omdat deze biografie het net als Gerard Heineken: de man, de stad en het bier vooral ook van de historische context moet hebben (alleen in dit geval niet omdat de biografe over weinig materiaal beschikte).
Ik zag niet waarom het leven van Allene Tew uitzonderlijk genoeg was om door Annejet van der Zijl onder de loep genomen te worden. Voor mij bleef De Amerikaanse prinses vooral bijvangst bij het boek over Bernhard. Niet dat ik het daarmee geen goed boek vond. Maar wel een minder ‘noodzakelijk’ boek dan Anna of Sonny Boy.
Het beeld van die verlaten kamer raakte mij meer dan het verhaal dat eraan vooraf ging. Dat de plek waar Allene Tew uiteindelijk het leven losliet zo lang onbetreden bleef, kan van alles betekenen. Ook dat haar inspanningen uiteindelijk tevergeefs waren. Dat haar vermogen om zich aan te passen en haar wil om door te gaan haar niet het geluk brachten dat ze najoeg. Dat ze buitenstaander bleef en haar nabestaanden zich geen raad met haar (en haar erfenis) wisten.
De Amerikaanse prinses
Annejet van der Zijl
Amsterdam : Querido, 2015
ISBN 978-90-214-0073-0
Leave a Reply