Vandaag hield ik tijdens het Haags UIT Festival op de zeepkist van Writers Unlimited een pleidooi voor Christus wordt weer gekruisigd van Nikos Kazantzakis.
De schrijver van het boek dat ik onder de aandacht wil brengen, werd in 1883 geboren in Iraklion.
Toen hij er geboren werd, maakte de stad deel uit van het Osmaanse Rijk. Pas in 1913 ging de Griekse vlag er (weer) wapperen.
Hij studeerde rechten in Athene en filosofie in Parijs.
Hij werkte voor het ministerie van Sociale Zaken.
Hij leidde een commissie die er voor moest zorgen dat Grieken op de vlucht voor het oorlogsgeweld in Turks Klein-Azië gerepatrieerd werden.
Hij was minister zonder portefeuille.
Toen hij begon te schrijven, deed hij dat als journalist. Hij schreef uiteindelijk van alles – ook in literaire zin. Eigenlijk waren zijn romans maar bijzaak. Maar hij werd wel negen keer genomineerd voor de Nobelprijs voor de Literatuur.
Hij is Nikos Kazantzakis.
Het boek waar het om gaat, schreef hij in 1948,
maar het verscheen pas in 1954 voor het eerst in het Grieks.
Het boek verscheen voor het eerst in het Nederlands in 1952.
Het boek werd in 1957 verfilmd door Jules Dassin.
Zijn vrouw Melina Merkouri speelde in de film een belangrijke rol.
Van het boek verscheen eerder dit jaar een nieuwe vertaling van Hero Hokwerda.
Het boek heet Christus wordt weer gekruisigd.
Plaats van handeling is het dorpje Lykóvrysi ,
‘een welvarend Grieks dorp in het Osmaanse Turkije’.
De notabelen – de pope, de dorpsoudste, de onderwijzer – hebben het voor het zeggen,
maar de Aga is de baas.
Islamieten en christenen leven min of meer eendrachtig samen
tot het moment dat de status quo in het dorp in gevaar komt.
Het is net na Pasen: Christus is opgestaan
en de rollen voor het passiespel dat over een jaar opgevoerd gaat worden
zijn verdeeld.
In moderne termen zou je kunnen spreken van typecasting
Degenen die die eer te beurt is gevallen
moet in de ogen van de hoge heren een lesje geleerd worden.
Wat zij – die hoge heren – niet kunnen voorzien
is dat de amateur-acteurs inderdaad gaan leven naar hun rol
en als Christus, Petrus, Judas, Johannes
hun verantwoordelijkheid nemen als het dorp
overstroomd wordt door een groep Griekse vluchtelingen.
Terwijl de hoge heren
en de dorpsbewoners
er alles aan doen om de vluchtelingen
zo snel mogelijk te verdrijven
Zorgen de ‘uitverkorenen’
er voor dat het hun
op de plek waar zij zich
noodgedwongen ophouden
aan zo min mogelijk ontbreekt.
De vluchtelingen verdelen het dorp
waardoor de spanningen oplopen
en ook het verschil in religie opspeelt.
Christus wordt weer gekruisigd
is een actuele roman.
Want moeten wij ons
nu niet allemaal afvragen
of wat wij doen en wat ons te doen staat
wel met elkaar corresponderen.
Vragen over nationaliteit
en identiteit zijn
aan de orde van de dag.
Maar de behoefte ergens bij te horen
en ergens thuis te mogen zijn
zijn niet tijdgebonden.
Dat het boek juist nu verschijnt,
is niet uit effectbejag.
Vorig jaar verscheen
Leven en wandel van Zorbás de Griek
in een nieuwe vertaling.
Volgend jaar moet Kapitein Michaelis klaar zijn.
Nikos Kazantzakis is een wereldschrijver
Die het verdient herontdekt te worden.
Hij werd niet voor niets negen keer genomineerd voor
De Nobelprijs voor Literatuur
In zekere zin is Christus wordt weer gekruisigd
een weerslag van het leven van Nikos Kazantzakis.
De roman weerspiegelt zijn zoektocht
– zijn weg naar boven –
waarbij hij diverse vormen van levensovertuigingen verkende.
Maar bovenal is Christus wordt weer gekruisigd fictie.
Fictie van de bovenste plank.
Geschreven door een auteur
Die niet schroomt om
mensen en hun overtuigingen op de korrel te nemen.
Christus wordt weer gekruisigd is op het satirische af
en iedereen moet het ontgelden
de gewone dorpeling net zo goed als de notabele en de uitverkorenen
Hun eigenaardigheden worden uitvergroot
Hun heiligheid bespot
Hun wangedrag veroordeeld.
Gevraagd worden Het boek van je leven te kiezen
Is voor een veellezer een duivels dilemma.
Ik had hier ook anderen recht willen en kunnen doen.
Maar ik koos voor Christus wordt weer gekruisigd
Vanwege de toestand in de wereld
En omdat Nikos Kazantzakis en ik in dezelfde stad geboren zijn
Dat schept een band.
Die gezamenlijke wortels zijn zo sterk is dat ik
al die andere boeken
die aan mij trokken
voor de gelegenheid genegeerd heb.
En hier van harte
Christus wordt weer gekruisigd aanbeveel.
Paul van de Wiel says
Mooi en overtuigend!
John Wervenbos says
Vurig pleidooi en helder betoog. Het punt van idenficatie en wat dat met zich mee kan brengen ligt subtiel en is essentieel. Misschien vormt dit één van de hoofdmotieven van dit boekwerk van Kazantzakis?