Ik heb het Annelies Verbeke nu twee keer zelf horen vertellen: de kern van haar verhalenbundel Halleluja is het verhaal De beer. De verhalen die aan De beer vooraf gaan en de verhalen die er op volgen spiegelen elkaar.
De eerste keer dat ik haar dat hoorde vertellen – dat was in VPRO Boeken – nam ik het voor kennisgeving aan. Toen ik het haar deze week – tijdens Een literaire lente – hoorde benadrukken, realiseerde ik me dat dit misschien wel een aangepaste leesstrategie vraagt.
Ik zag vervolgens onmiddellijk drie manieren waarop ik Halleluja van Annelies Verbeke te lijf zou kunnen gaan:
1. Gewoon op bladzijde 11 beginnen en eindigen op bladzijde 215, en de vijftien verhalen dus lezen in de door Annelies Verbeke bepaalde volgorde;
2. Van buiten naar binnen lezen: dus bij het eerste verhaal – Huilbaby – beginnen, daarna het laatste – Daar zijn ze – lezen, dan terug naar het tweede, daarna het voorlaatste, dan het derde, daarna het dertiende, en zo tot alleen De beer nog rest.
3. Van binnen naar buiten lezen: beginnen bij De beer, dan In Hamelen, het verhaal dat er vlak voor, dan het verhaal er direct achter: Bus 88. In dat geval is Huilbaby het voorlaatste verhaal en Daar zijn ze het laatste.
Een keer eerder zette een schrijver me zo voor zo’n blok. Die schrijver is Ali Smith. Haar roman How to be both bestaat uit twee samenhangende ‘verhalen’. Het ene wordt verteld door een zestienjarig hedendaags meisje, het andere door een Italiaanse schilder uit de Renaissance. Ali Smith liet twee versies van How to be both maken. De ene begint met het verhaal verteld door Francesco del Cossa, de andere opent met George van zestien.
In het geval van How to be both had ik geen keuze. Ik kreeg de versie van Het een als het ander die begint met het relaas van Francesco. Ik nam me voor om de roman na verloop van tijd in het Engels te herlezen in de versie die in het nu begint. Dat herlezen moet nog komen, er is nog niet genoeg tijd verstreken.
Had ik Annelies Verbeke niet horen vertellen hoe zorgvuldig zij Halleluha heeft gecomponeerd, dan was optie 1 voor mij de enige optie geweest. Dan was me gaandeweg waarschijnlijk het een en ander opgevallen. Zoals mij ook tijdens het lezen van Veronderstellingen opviel dat personages in meer dan één verhaal een rol spelen.
Maar ik heb het haar horen zeggen, en nu heb ik het idee dat ik moet kiezen, omdat er (misschien) een manier is waarop Halleluja nog meer tot zijn recht komt wanneer ik het van het eerste tot en met het laatste verhaal aandachtig lees.
Leave a Reply