(wordt vervolgd)
Of Otmars zonen van Peter Buwalda samen met De jaknikker en Hysteria siberiana nu een roman fleuve of een romancyclus vormt, doet er misschien niet zoveel toe (dat onderscheid leek mij aanvankelijk belangrijk), feit is dat de roman recenseren op de feiten vooruit lopen is. Dat vermoedde ik al voordat ik in Otmars zonen begon, en nu ik de roman uit heb, weet ik dat zeker.
Alleen al het feit dat op bladzijde 605 (van de 607) een personage het toneel betreedt dat de loop van het verhaal waarschijnlijk ingrijpend gaat veranderen, maakt dat wie een oordeel wil vellen dat oordeel moet opschorten.
Gehaaide journaliste
Tot het moment dat Barbara haar intrede doet, heeft onderzoeksjournalist Isabelle Orthel het gevoel dat zij op het punt staat J.R./Johan/Hans Tromp, de man in wiens huis zij zich bevindt, definitief te ontmaskeren en aan de schandpaal te nagelen. Zij voelt zich in alle opzichten de bovenliggende partij. Tromp is werkzaam voor Sakhalin Energy en Isabelle Orthel heeft van de oliebusiness haar specialiteit gemaakt.
De journaliste heeft een geschiedenis met de CEO, ze kennen elkaar van een vorige standplaats, waar zij nadat zij hem om de tuin leidde een stormachtige seksuele relatie hadden, gebaseerd op sadomasochistische principes.
Vlak voordat ze zijn huis betreedt, heeft zij nog snel een telefoontje gepleegd naar een collega-journalist met wie ze in het verleden samenwerkte, over iets dat wereldnieuws zou kunnen worden. Voormalig muzikaal wonderkind, maar inmiddels op zijn retour zijnde concertpianist Dolf Appelqvist zou het verloren gewaande derde deel van pianosonate opus 111 van Ludwig van Beethoven gevonden hebben.
Dat weet Isabelle Orthel van Ludwig Smit, halfbroer van de zich steeds meer met Beethoven identificerende Appelqvist. Dolf en Ludwig zijn Otmars zonen, maar of zij ook zijn enige zonen zijn…
Gezeglijke employee
Toen Ludwig tien was en nog Dolf heette, trouwde zijn moeder met Otmar Smit, en werd hij stiefbroer van Dolf en Tosca die door hun vader richting een muzikale carrière gedirigeerd worden. Otmar zelf is er niet in geslaagd om ambities op dat gebied waar te maken. Al vroeg in Otmars zonen verdwijnt Otmar van het toneel. Hij sterft.
Terwijl zijn moeder zich na Otmars dood opwerpt als impresario van stiefzoon Dolf, moet haar zoon, schijnbaar aan zijn lot overgelaten, zich een weg zien te banen in een bedrijfstak die niet bepaald als schoon te boek staat. Hij heeft carrièrekansen om persoonlijke redenen afgeslagen. Ondanks dat reist hij namens Shell de wereld rond. In Sakhalin hoopt hij Tromp te overtuigen van het nut van seismic surveys, om de winning van olie te rechtvaardigen. Dat Tromp wel eens zijn biologische vader zou kunnen zijn, realiseert Ludwig zich terdege.
Geen van deze verhaallijnen wordt in Otmars zonen afgehecht. Of alles uiteindelijk op zijn plaats valt en Peter Buwalda zichzelf en Bonita Avenue overtreft, valt dus nog te bezien. Wat al wel duidelijk is, is dat Buwalda bezig is aan het schrijven van een complex verhaal, dat uit 111 hoofdstukken gaat bestaan (waarvan Otmars zonen de hoofdstukken 111 tot en met 75 bevat: Buwalda telt terug).
Vervlochten tijden
In Otmars zonen speelt dat verhaal zich grotendeels in het verleden af. In het heden zijn Ludwig Smit en Isabelle Orthel – ook zij kennen elkaar van vroeger: ze woonden ooit in hetzelfde studentenhuis – gestrand door een sneeuwstorm en tot elkaar veroordeeld, omdat ze een hotelkamer moeten delen. Hun bewegingsvrijheid is beperkt, ideale omstandigheden dus om de twee te dwingen hun leven onder ogen te zien. Van flashbacks is strikt genomen geen sprake, daarvoor is wat zich in het verleden heeft afgespeeld inhoudelijk en verhaaltechnisch te belangrijk. Buwalda meandert door de tijd en monteert gebeurtenissen zonder zich te bekommeren om hun chronologie.
Familiebanden
Peter Buwalda typeert raakt, en geeft er blijk van allerlei registers te kunnen bespelen. Hij rijgt bovendien met ogenschijnlijk groot gemak zinnen, waaronder zinderende, aan elkaar. Net als in Bonita Avenue – waaruit de lezer Isabelle Orthel al kan kennen: in die roman brengt ze Siem Sigerius, de pater familias in dat boek, ten val (zoals ze in Otmars zonen haar grootvader een hak zet) – heeft hij zich verdiept in diverse ‘subculturen’, die hij knap met elkaar verbindt via onderlinge verwijzingen, zodat ze uiteindelijk allemaal in dienst staan van het grondthema van de roman: voorwaardelijk samenleven.
In het geval van Otmars zonen is die voorwaardelijkheid terug te voeren op de gezinsconstellaties waarin Ludwig Smit en Isabelle Orthel zijn opgegroeid. Hij in een samengesteld gezin, zij in een adoptiegezin.
Door de (gedeeltelijke) afwezigheid van bloedbanden krijgen nature en nurture (aangeboren en aangeleerd) een extra dimensie; dingen die vanzelfsprekend zouden moeten zijn, zijn dat daardoor zelden.
Wie met een hulpverlenersblik naar de karakters en gedragingen van beiden kijkt, zal waarschijnlijk zelfs conclusies trekken die verder gaan dan deze constateringen. Maar zich ook realiseren dat Buwalda iets vindt van dat diagnosticeren.
Een verhaal met een moraal?
Otmars zonen is een vol boek – vol subplots, bijfiguren, fascinaties en (literaire) verwijzingen, waarin ook kleine details van groot belang blijken of een eigen leven gaan leiden. Waarmee niet gezegd is dat alles in de roman even coherent en geloofwaardig is. Buwalda moet soms behoorlijk wat zeilen bijzetten om er een logisch geheel van te maken. Terwijl hij elders in zijn roman situaties omwille van het effect juist opzettelijk uitvergroot.
Of het over the top is dat Ludwig Smit door zijn relatie met Juliette op zijn beurt stiefvader wordt, is een vraag die waarschijnlijk in één van de twee volgende delen beantwoord wordt. De (vecht)relatie tussen de weinig initiatiefrijke Ludwig en de dominante Juliette (die haar naam deelt met het personage uit het boek van Markies de Sade dat in Otmars zonen een belangrijke rol speelt) lijkt tot mislukken gedoemd.
Er is veel voor Otmars zonen te zeggen. Zeker ook dat het leest als een trein. Dat ook een literaire roman leest als een trein is essentieel (en een groot compliment), maar dat alleen is niet voldoende. Dat Otmars zonen eindigt met een cliffhanger is nog tot daaraan toe, wat knaagt is dat het vooralsnog toch vooral een ‘spannend’ verhaal is vol grensoverschrijdend en (seksueel) pervers gedrag.
(wordt vervolgd)
Otmars zonen
Peter Buwalda
Amsterdam : De Bezige Bij, 2019
ISBN 978-94-031-2300-4
Leave a Reply