– Pendelen tussen oost en west zonder het lichaam te verlaten –
Ooit, toen zijn schrijverschap gefragmenteerd dreigde te raken, nam Abdelkader Benali zich voor vaker nee te zeggen. Nee, tegen alle verleidelijke verzoeken die hem van het schrijven van romans – toen, in 2005, zijn core business – af zouden houden. Dat is maar ten dele gelukt: hij schreef/publiceerde sindsdien meer – ook in de vorm van romans – dan de meeste andere schrijvers. Maar hij bleef ingaan op aanlokkelijke aanbiedingen: inmiddels is Benali behalve schrijver ook oorlogsverslaggever, reisreporter en programmamaker. Misschien heeft hij vaker nee gezegd, misschien ook niet. Misschien heeft hij gewoon zijn horizon verbreed en is het schrijven van romans niet langer zijn core business.
Zijn meest recente boek Oost = West: reizen door de Arabische wereld en het Westen is een bundeling stukken die hij tussen 2004 en 2010 veelal in opdracht schreef. Onbedoeld hebben de reizen die Benali maakte naar Turkije, Libanon, Syrië, Jordanië, Israël, Palestina, Gaza, Egypte en Marokko actualiteitswaarde gekregen. Wat hij ziet en registreert, is de vooraankondiging van wat na het uitbreken van de Arabische lente zichtbaar is voor de hele wereld. Benali is vaak per ongeluk op plekken waar het gebeurt.
Daar is hij zich niet altijd van bewust. Maar hij realiseert zich wel dat hij voortdurend verkeert in het gezelschap van jonge kunstenaars die hun inspiratie halen uit de onvrije situatie waarin zij leven.
Oost = West laat zien hoe Benali te werk gaat: hij gaat voorbereid op weg, maar het echte werk begint pas als hij ter plekke is. Hij kijkt, luistert, legt contact, en dat gaat hem makkelijk af: Benali schakelt soepel tussen de twee culturen die hij in zich draagt.
In de vroegste stukken zoekt Benali nog naar zijn rol: is hij reporter, publicist of toch schrijver? Naarmate de tijd vordert vindt hij zijn vorm. Benali moet het niet hebben van de pure actualiteit, van korte stukken geschreven op het moment van passeren. Maar als hij de tijd neemt en de ruimte heeft om zijn verhalen te stileren, zonder er literatuur van te willen maken, blijkt het reisschrijven hem steeds makkelijker af te gaan.
Tot zijn meest geslaagde stukken in Oost = West behoren zijn Dagboek Gaza, niet alleen vanwege het verlangen de kameel te zien – helaas ontbreken de foto’s van Kadir van Lohuizen, zijn reisgezel daar; Oum Kalsoum, waarin hij getuigt van een muzikale liefde die zijn vader hem bijbracht en Eén meter tweeëenzeventig, gewoon omdat het zo’n mooi verhaal is. Het beste bewijs van het aanpassingsvermogen van Abdelkader Benali is Berichten uit een belegerde stad, dat integraal in Oost = West is opgenomen. Toen hij in 2006 in Beiroet was, brak daar oorlog uit en werd Benali van het ene op het andere moment oorlogsverslaggever voor Vrij Nederland. Al bloggend hield hij het thuisfront op de hoogte, terwijl hij toen hij ging niet meer wilde dan leven in een Arabisch land, Arabisch leren en daar een boek over te schrijven als de tijd daar rijp voor was.
De Arbeiderspers, 2011
ISBN 978-90-295-7501-0
265 p., € 15,00
Leave a Reply