Zoo van het denken, de nieuwe dichtbundel van Peter Verhelst, bevat gedichten over dieren. Uitgestorven of bedreigde dieren, om precies te zijn. Althans, dat lijkt zo. Wat Verhelst natuurlijk eigenlijk doet, en waar hij goed in is, is het kiezen van een, meestal onheilspellend, beeld en daar een, meestal al even donkere, observatie over menselijke relaties aan ophangen.
Verhelst lijkt, na de verstikkende antipoëzie van zijn vorige bundel Nieuwe sterrenbeelden, weer teruggekeerd naar een wat harmonieuzer relatie tot zijn poëzie. En in plaats van tegen zijn dichterschap te vechten heeft hij in Zoo van het denken weer echt voluit geschreven. Daarbij heeft hij een prachtbundel gemaakt die de lezer ook weer wat meer toelaat. Al blijft Verhelst lezen bij vlagen een opgave.
Interessant is het om te zien dat het duister van Verhelsts gedachten, nu de dichter weer ‘gewoon’ bezig is zijn gedachten in beelden en taal te stileren, extra duidelijk naar voren komt. Dat maakt deze gedichten dus niet alleen toegankelijker dan die uit de vorige bundel, maar ook een stuk verontrustender.
In de afdeling ‘Heraldiek’ verbindt Verhelst de dieren ook nog met schilderijen of details van schilderijen. Het gedicht ‘Javaanse tijger’ hoort bij de gesloten ogen van Christus op de kruisafneming van Rogier van de Weijden. Om Verhelsts erotische associatie te verduidelijken heb ik één van die ogen hieronder vergroot weergegeven.
JAVAANSE TIJGER
Ze eet frambozen. Hij ligt in de oksel van een tak te kijken
naar de brandende witte ceder. De takken in een vlecht, zodat het vuur
eerst door de bladeren en daarna door de takken, onder de bast door, smeulend
in het zoete merg van de stam, naar de wortels. Het kan dagen duren –
zwartgeblakerde holte in de grond – voor het laatste vuur
door de wortelharen is getrokken. Ze zal zich traag heupwiegend
wassen met rook, de haren los, het wit van haar ogen.
Hij ligt op een tak. Ze gaat op handen en knieën zitten.
Hij laat een knie opzij vallen. Ze eet frambozen, kijkt hem
over haar schouder aan – de pupillen een gloeidraad –
tussen wijsvinger en duim, haar zich traag openende ooglid.
Zoo van het denken bestaat uit twaalf reeksen en afdelingen. En niet zelden lijkt het alsof je bij het beginnen in een nieuwe subtitel aan een geheel nieuwe bundel begint. Zo zijn er ineens ook prozagedichten. En er is een hallicunante, beklemmende reeks, gebaseerd op de belevenissen – en de dood – van zuidpoolreiziger Robert Falcon Scott.
Peter Verhelst is niet makkelijk. Hij is niet leuk. Er staat in zijn bundels nauwelijks iets dat je kan citeren tijdens een gezellig diner, althans niet zonder de sfeer te verpesten. Maar zijn bundels zijn stuk voor stuk kunstwerken die de lezer diep raken en wezenlijk veranderen. In Zoo van het denken heeft hij zichzelf overtroffen. VSB-jury, let u even op?
Prometheus, 2011
ISBN 978 90 4461 7573
120 p., € 19.95
Leave a Reply