– Schrijver zijn is en blijft hard werken –
Hugo Claus had voor zijn dood nog graag een groot boek geschreven. Dat boek zou De wolken gaan heten. Dat boek kwam er niet meer. De wolken, zoals het er nu ligt heeft met dat boek niets te maken, behalve dat het afsluit met een van de twee cahiers die Claus ten behoeve van dat boek vulde met aantekeningen. De wolken zoals samengesteld door Mark Schaevers, nadat een testamentair benoemd archivaris ‘de laden van Hugo Claus’ ordende, is een tot zelfportret gesmede verzameling documenten van allerlei aard. Dagboekaantekeningen, aanzetten tot (autobiografische) verhalen, gedichten, lofredes, notities, brieven, rekeningen, radiocolumns, foto’s, schetsen, tekeningen: uit alles dat Hugo Claus bewaarde spreekt zelfbewustzijn en zelfreflectie. Hij is kunstenaar (schrijver/schilder) en vindt zichzelf kunstenaar. Hij weet aan wie hij schatplichtig is; weet van waar hij komt en vagelijk waar hij heen wil en blijkt een kundig duider van zijn eigen werk (wat niet wil zeggen dat hij alleen maar blaakt van zelfvertrouwen). Zo kritisch als hij naar anderen kijkt, zo kritisch kijkt hij ook naar zichzelf.
Voor wie niet veel verwacht, moeten de karrenvrachten archief een grote verrassing geweest zijn. Hoe compleet en/of representatief deze selectie is, blijft onduidelijk. De insteek van Mark Schaevers bij het maken ervan niet. Die was: open huis houden opdat het grote publiek een kijk in de schatkamer kan werpen nog voordat biografen en literaire historici met het materiaal aan het werk gaan. In De wolken is Claus zelf aan het woord, het is geen interpretatie van zijn werk door de ogen van de deskundige die ervoor doorgeleerd heeft. Ook al is het een door een ander gemaakte selectie.
‘Het grote publiek’ kan nu zien hoe Hugo Claus te werk ging en als er op enig moment een biografie verschijnt, kan het beoordelen hoe zorgvuldig de biograaf om is gegaan met zijn bronnenmateriaal. Maar ‘het grote publiek’: wie zijn dat dan, hoe groot zal dat zijn? De wolken is een boek voor geletterde liefhebbers en insiders. Alleen zij zullen zonder duiding continuïteit en discrepanties feilloos tussen de regels door weten te traceren.
Maar het is een groot publiek van nog niet ingewijden gegund: het lezen van De wolken zet namelijk aan tot het (her)lezen van Claus.
De Bezige Bij, 2011
ISBN 978-90-234-5922-4
333 p., € 29,95
Leave a Reply