Hoe lees je een boek dat wordt aangeprezen als wellicht de eerste moderne ‘Great American Novel?’ Waarvan de auteur een groot voorbeeld was voor auteurs als John Steinbeck, Ernest Hemingway en William Faulkner, drie grote en belangrijke Amerikaanse auteurs van de vorige eeuw?
Je begint te lezen en hoopt dat het boek je snel betovert. Maar helaas blijft het bij Winesburg, Ohio slechts bij een kleine betovering.
Aan schrijver Sherwood Anderson ligt het niet, net zo min als aan vertaler Nele Ysebaert. Deze laatste heeft werkelijk een mooie klus geklaard – de vertaling is subliem.
Winesburg, Ohio is een boek vol puzzelstukjes. Elk hoofdstuk is een nieuw stuk in de puzzel, die het dorp, het leven en de mensen in het fictieve Winesburg, Ohio laat zien.
Het centrale puzzelstuk is de jonge journalist George Willard die in zijn geboortedorp alle inwoners kent. Elk hoofdstuk handelt over een andere inwoner met wie Willard in contact staat/komt. Zijn ouders, zijn zieke moeder en zijn ijdele vader, zijn vrienden die allemaal een rare trek hebben, de dokter, de geestelijke. Het meisje waar hij op verliefd is.
Willards krant streeft ernaar in ieder nummer zoveel mogelijk inwoners uit het dorp te noemen. Sherwood Anderson probeert hetzelfde: er komen zo’n 100 karakters voorbij, waarvan 33 vaker dan de andere 67. We lezen niet Willards artikelen over de inwoners, maar we leren ze wel vooral via hem kennen. Hij is het belangrijkste puzzelstuk en komt in bijna alle hoofdstukken voor.
Een schrijver meldt in Winesburg, Ohio in een introductie dat het boek dat hij op zijn hoge leeftijd schrijft, het eigenlijk een ‘boek van het groteske’ is. ‘Waar het hier namelijk op aan komt, is het soort figuren dat aan de schrijver voorbijtrok. Ze waren allemaal grotesk. Alle mannen en vrouwen die de schrijver ooit had gekend, waren grotesk geworden.’ Dat wil niet zeggen dat alle groteske figuren vreselijk zijn. De karakters die in Winesburg rondlopen hebben allemaal hun rare gedachten en handelingen en zijn vaak niet in staat om écht met anderen te praten. Ze hebben allemaal dromen, maar zijn welhaast komisch gefrustreerd in het volgen van die dromen. Anderson schrijft over de godvrezende Jess Bentley: ‘Nooit wist hij uit het leven te halen wat hij wilde, maar hij wist ook niet wat hij wilde.’ En dat geldt voor meerdere karakters. Sommigen zijn verzuurd tot op het bot. Zoals telegrafist Wash Williams die denkt: ‘Vrouwen zijn er om te voorkomen dat mannen iets waardevols van de wereld maken.’ Zijn hart blijkt gebroken door zijn vrouw, lang geleden.
Of neem de zoon van mevrouw Robinson, Enoch, die als een van de weinigen een tijd buiten Winesburg heeft gewoond, in New York City. ‘Toen hij pas in New York woonde en hij nog niet van de wijs en van streek gemaakt door het leven, trok Enoch vrij veel met jonge mensen op.’
Ook George Willard weet niet wat hij nu echt wil. Maar de stap die hij aan het eind van het boek neemt – voor de moderne lezer geen onverwachte – is een typisch Amerikaanse die we veelvuldig in de Amerikaanse literatuur en popmuziek tegenkomen.
Sherwood Anderson zette in 1915-1919 een mooie puzzel op papier. Maar die puzzel is wel een beetje erg uitgebreid. En het tempo in boeken van niet lang na de vorige eeuwwisseling is niet bijster snel te noemen.
Zoals gezegd, het ligt niet aan de auteur, en ook niet aan de vertaler. Het ligt aan ondergetekende die te hoge verwachtingen van het boek had als zijnde de eerste Amerikaanse moderne roman.
Het is een fijn staaltje literatuur, dat wel. Maar het wordt al snel te veel van hetzelfde naarmate het boek vordert.
Ondanks de spreuk ‘oordeel een boek nooit op basis van zijn cover, mag het best gezegd worden: de omslag van het boek (überhaupt de hele vormgeving) verhoogt het leesplezier. Winesburg, Ohio is niet alleen met liefde vertaald, maar ook vormgegeven. Uitgeverij Van Oorschot heeft zich niet laten verleiden door de trend van Nederlandse uitgevers, die boeken op een steeds goedkopere manier lijken uit te geven.
Van Oorschot, 2011
ISBN 9789028241725
197 p., € 20,00
Jurgen Eissink says
Hieronder een stukje over mijn lezing van Winesburg, Ohio. Het werd een paar maand geleden gepubliceerd in Roskam, onafhankelijk weekblad voor Twente.
–|——–
Wie weet wat dolen, dwalen, dromen is? Is het liefde die de ziel tot onrust drijft? Hoe schetst men een samenleving van dolende zielen?
In het hoorspel Onder het melkwoud (1953) laat Dylan Thomas de stemmen en zielen van Llaregyb een beeld van het dorp tot stand zingen en spreken. De stemmen spreken in plaatsbepalingen, de zielen getuigen van begane of dreigende zondigheid. Wie het stuk las of hoorde kijkt nooit meer zonder poëzie naar een dorp. (Een verre echo vermoed ik telkens in de film Dogville van Lars von Trier, maar dat is vrije dwaling.)
Edgar Lee Masters’ vreemde meesterwerkje Spoon River Anthology (1915) is een verzameling grafschriften. Meer dan tweehonderd karakters spreken zo, terwijl ‘all, all, are sleeping on the hill’, uit eerste persoon over het voorbije leven in het fictieve Spoon River. De vorm was nieuw en Masters werd er om verguisd en bejubeld, maar op het eind van zijn leven was hij grotendeels vergeten – hij bracht zijn laatste jaren door in het Chelsea Hotel, evenals Dylan Thomas, die er bezweek aan de combinatie suikerziekte en achttien straight whisky’s.
Uitgeverij Van Oorschot is, na de Russissche en Franse, begonnen aan de Amerikaanse Bibliotheek. Onlangs verscheen daarin de tweede titel: Winesburg, Ohio (1919) van Sherwood Anderson. Ik verkreeg het boek als stukgelezen paperback in een eerdere Nederlandse vertaling voor een paar cent. Van de schrijver en het boek had ik toen nog niet gehoord, maar het omslagontwerp en de thematiek spraken me aan. Het boek behoort tot de absolute top van de moderne wereldliteratuur. Meer zou er eigenlijk niet over gezegd moeten worden. De recensies die naar aanleiding van de nieuwste Nederlandse uitgave verschenen wijken in hun interpretaties en samenvattingen sterk af: het boek heeft een schijnbare ongrijpbaarheid die zeldzaam is. De gebruikte taal is eenvoudig, maar de personages worden in hun omsloten individualiteit en eigenheid toch grotesk en, bijna archetypisch, herkenbaar neergezet.
Winesburg, Ohio is als troost voor wie heeft gedoold, gedwaald en dromen moest opgeven, maar niet kon. Het is een beschrijving ook van het leven in een plattelandsstadje, zoals er niet alleen in Amerika zo vele duizenden bestaan en hebben bestaan. Het had kunnen spelen in hedendaags Rossum, Wierden of Diepenheim, ook al bevinden we ons niet meer in pre-industriële tijd. In het laatste hoofdstuk vertrekt de verslaggever van het plaatselijke sufferdje, die in drieëntwintig van de vierentwintig losse verhalen als getuige van de levensverhalen optreedt, naar de grote stad om carrière te maken. Het laatste hoofdstuk ontbreekt in mijn paperbackje, maar dat maakt niet uit, denk ik: voor wie kennis heeft gemaakt met Winesburg, Ohio, is er geen ontsnappen meer aan. Dat is voorlopig wel goed zo.
Kari-Anne says
@Jurgen, dank!
Lezenswaardig
Ellemijn says
Oh my goodness! Amazing article dude! Thank you so much, However I am experiencing troubles with your RSS. I don’t understand the reason why I am unable to subscribe to it. Is there anybody getting similar RSS problems? Anybody who knows the answer can you kindly respond? Thanx!!Bekijk ook mijn web pagina : houten tuimeubelen