‘Slechts een handjevol recensenten vond het de moeite ‘m te volgen’, schrijft Rob Schouten over de in 1999 jong overleden Theo Verhaar in het nawoord van diens Alle gedichten.
Guilty as charged: tot deze dikke verzamelaar uitkwam had ik me ook nog niet erg bekommerd om het werk van deze Rotterdamse dichter van het hier en nu.
Want dat was Verhaar. Niet alleen hebben zijn gedichten een monolithische structuur – één beeld, één moment, geen terugblikken of uitvoerige verhalen, ook is het verleden opvallend afwezig in zijn werk. Verhaar keek en schreef, maar wat hij beschreef was altijd gekleurd, zo niet gevormd, door zijn innerlijk proces.
Kinderen, immuun voor rauwkost,
stuiten tussen het vezelrijke puin
op een dode veldmuis.
Met een zakmes bewerken ze het ding.
Uit de halsopening
vloeit een wolkje zwarte melk.
(uit: Uitzaaiingen, ‘Eén ’, deel 3)
Heeft hij een beeld als dit werkelijk gezien? Het doet er niet toe, want de associaties en de filosofische context hebben het hoe dan ook overgenomen. Het gedicht is een vreemd aandoend associatienetwerk rond de begrippen ‘gezond’ en ‘jeugd’. De kinderen zijn ‘immuun voor rauwkost’: ze worden goed opgevoed, maar het kwaad zit er al in. Dat wordt weer tegengesproken door de oxymoron ‘zwarte melk’ op het eind (‘vezelrijk puin’ is trouwens ook als een oxymoron op te vatten). Dat suggereert juist weer dat het kwaad met de opvoeding binnensijpelt. Midden in het gedicht wordt een veldmuis, een dier (dood weliswaar, maar toch nog een dier), via het zakmes, symbool van de (jongens)jeugd, een ‘ding’.
De kracht van Verhaars poëzie blijkt wel uit het feit dat hij in zo’n klein gedichtje zo veel diepte kan bereiken. Daar komt bij dat bijna alle gedichten in reeksen, en soms daarbinnen weer in subreeksen, zijn opgenomen. Zo gaan betekenissen ook tussen de gedichten resoneren en wordt Alle gedichten bij vlagen behoorlijk overdonderend.
En dat gebeurt allemaal zonder dat Verhaar een stap weg zet van zijn zeer concrete, fysieke beelden. Gedichten – en gedachten – worden in zijn pen tot dingen die je kan voelen, en dat is een bijzondere gewaarwording.
Leave a Reply