– De verplichting die nu nog vriendschap heet –
In Blindgangers fileert Joke Hermsen de intermenselijke relatie die voor vriendschap doorgaat. Een aantal studiegenoten – waaronder Det van Vliet, bekend uit twee vorige romans, Het dameoffer en De profielschets – viert het 25-jarig bestaan van hun genootschap Nil Desperandum in een huisje op de Drentse hei. Dat nauwelijks nog sprake is van de harmonie ten tijde van hun studie, blijkt al uit de voor een roman ongebruikelijke introductie van de dramatis personae.
De vrienden/studiegenoten zijn het academisch discussiëren verleerd, hun gesprekken worden inmiddels gedomineerd door ongenoegens en zitten vol verwijten. Wie nog ambities koestert – het schrijven van een proefschrift of naam maken als dichter, moet zich bedienen van grootspraak om stand te houden. Wie het gemaakt heeft in het leven – als neurochirurg, als moeder – wordt met argusogen bekeken.
Blindgangers gaat over de vergankelijkheid van idealen, zelfs voor een generatie die de tijd mee had. De meeste leden van Nil Desperandum, inclusief hun partners en huidige en toekomstige exen, hebben een puinhoop van hun leven gemaakt. Bovendien worden ze op de hielen gezeten door de volgende generatie –jonge minnaars, talentvolle opvolgers en hun eigen kinderen, die meer in hun mars hebben dan kind zijn in de marge en een rol opeisen in het verhaal – getuige ook de epiloog.
Hoewel de apotheose moet gaan plaatsvinden op de Drentse hei, waar het gezelschap ook nog eens ingesneeuwd raakt – hoe afgesneden van het echte leven kun je raken, zit het venijn ook in de omtrekkende bewegingen. Het uitweiden is uitermate functioneel. Joke Hermsen grijpt de kansen die ze zelf heeft gecreëerd. Ze speelt de vrienden tegen elkaar uit, door ze in steeds wisselende samenstellingen over fundamentele waarden van gedachten te laten wisselen. En passant geven zij stem aan haar ergernis over het brein zijn van de mens – de toekomst zal leren hoe snel dit losgezongen zal zijn van de ten tijde van het schrijven van Blindgangers actuele discussie.
In Blindgangers lijken de personages af te stevenen op hun ondergang, op het failliet van hun vriendschap. Maar de inzet van de roman is een andere. In Blindgangers moet partij gekozen worden over de grenzen van traditionele relatievormen heen. Meer dan een zedenschets is de roman van een zoektocht. Een zoektocht naar manieren om relaties met een ander te bestendigen als de verhoudingen en de daarmee gepaard gaande verplichtingen veranderen, en liefde en vriendschap woorden worden die de lading niet meer dekken.
Joke Hermsen schakelt in Blindgangers soepel tussen beschrijven, redeneren en bekvechten. Ze is niet karig met woorden. Ze is expliciet en wekt weinig suggesties. Haar kracht zit niet in de keuzes die ze stilistisch en compositorisch maakt – uitgezonderd de epiloog, maar in de manier waarop zij erin slaagt om een denkend personages aan de praat te houden.
Joke Hermsen maakt werk van hedendaagse dilemma’s, die ook haar niet vreemd zijn. Meer dan een afstandelijke observator is ze participerend voorwerp en dat komt de geloofwaardigheid van haar boeken, de literaire en de filosofische , en haar personages ten goede.
Leave a Reply