Laat ik, voordat ik verder ga met het fileren van mijn collectie poëzie-cd’s, eerst eens mijn eigen ervaringen met de fusie tussen muziek en poëzie inventariseren. Het zijn er niet veel. Ik herinner me een gedichtendagmiddag in een grotendeels lege bibliotheekzaal hier in Zwolle. Tweeënhalve bejaarde en een elektrische rolstoel waren gekomen om het Zwols Dichterscollectief en een jazzcombo te zien. Ik had een prozagedicht bij me waar zeker niemand in de zaal (behalve dan mijn ZDC-kompanen) iets van ging begrijpen dus om het voor iedereen wat makkelijker te maken vroeg ik de contrabassist (wie was het die eerder tegen me had gezegd: dat gedicht zou goed klinken met een contrabas eronder – ik denk dat het Frans Leenderts was, die oude toneelvos) van het combo of hij wat wilde spelen tijdens mijn optreden. Het geinige was: hij begon te spelen en koos daarbij een veel hoger tempo dan waarin ik het gedicht normaal voorlas (ik weet niet meer welk gedicht het was). Ik was dus gedwongen het totaal anders voor te lezen dan ik gewend was. Ik was buiten adem. Ik hakte zinnen in stukken. Ik legde klemtonen anders. Ik moest harder praten. Het werd een heel ander gedicht.
De muziek verandert het gedicht. Geeft het meer ritme. In het ideale geval dient de muziek als ‘smeermiddel’ om de woorden bij het publiek naar binnen te leiden, in een iets minder ideaal geval (zoals hierboven) om een toeschouwer die er weinig van begrijpt toch iets te luisteren te geven.
Ik heb soortgelijke ervaringen met een trekzak (ja, een trekzak) en met de onnavolgbare elektro-anarcho-noisepionier Xavier van Wersch. In alle gevallen openbaarde de meerwaarde van de samenwerking in de wederzijdse beïnvloeding. Ik weet niet of muziek er poëtischer van wordt, maar poëzie wordt er in ieder geval oneindig veel muzikaler van. Zelf heb ik geen ervaring met het opnemen van poëzie en muziek, maar het lijkt me ook in de studio van cruciaal belang dat voordracht en geluid tegelijk worden opgenomen, of anders de voordracht als laatste, zodat in ieder geval de dichter kan reageren op wat er muzikaal gebeurt.
Zodra je zo’n regel formuleert, kun je zo weer iets uit de kast trekken dat een uitzondering vormt. De uittocht is een cd (nog verkrijgbaar? Bij Bol.com in ieder geval niet) van Anna Enquist en Ivo Janssen. Enquist leest een verhaal voor. De delen van het verhaal worden afgewisseld met pianomuziek van Janaček en Schumann. Het verschil met (mijn) poëzie is dat Enquist hier proza voorleest. Je kan de tekst dus voor 100% begrijpen en hebt de ‘muzikaliteit’ van de tekst niet nodig om je te laten meenemen.
Je kan dus zeggen dat De uittocht een luisterboek is en geen poëzie-cd. Zo ga je er dan ook naar luisteren en verdomd, het werkt. Eventjes. Want dan ga je je weer ergeren aan de onderbrekingen. De voorleesstukjes zijn te kort en de muzikale intermezzo’s zijn te lang. Je gaat dus zitten skippen en dat luistert niet erg ontspannen.
Een luisterboek met muziek, dat is dus ook nog niet zo makkelijk.
Nog steeds vraag ik me af: een cd maken met voordracht en muziek, hem zo maken dat hij je echt pakt, luisterbaar als muziek en genietbaar als poëzie, kan het wel? Kan het wel?
Peter Knipmeijer says
Dat kan zeker! Maar vinyl is leuker, waarover binnenkort hopelijk meer.. Off Topic: Hoe is het met de Poëzie in Zwolle? Ik ben er regelmatig maar ben nog nooit over een dichter gestruikeld.
Bouke Vlierhuis says
Die vraag was dan ook bedoeld als een uitdaging ;-)
Mijn platenspeler heeft het helaas begeven dus mijn vinyl ligt te verstoffen… Recensie-exemplaren derhalve liever als mp3.
Ze zijn er in Zwolle wel, dichters. Je moet alleen weten waar je ze moet zoeken. En soms, heel heel soms, komen ze allemaal tegelijk uit hun donkere hol: http://www.weblogzwolle.nl/content/view/30101/55/
Peter Knipmeijer says
Op mijn muziekpagina staat het gedicht ‘Geef 7’ van mij en Cor van Ingen. Er staan ook nog wat collegadichters (her en der verspreid onder ‘Dichter in de Mix’) die ik op muziek heb gezet. Van mijn nieuwe bundel hoop ik een fiks project te maken; de hoofdmoot wordt een 18 minuten durend gebeuren dat Droomtijd heet. Enfin, hier kun je het een en ander beluisteren:
http://soundcloud.com/djzoab
En ik zal dat gebeuren in Zwolle eens van dichtbij komen bekijken!