Als de tijd verstreken is en Jan Leyers zich opmaakt om de eerste aflevering van Zomergasten af te sluiten, is zijn gast Henny Vrienten hem voor: ‘Ik vond het fijn om met je te praten.’ Het antwoord van Leyers is de meest adremme opmerking van de avond: ‘Ik vond het een wonderlijke ervaring om naar je te luisteren.’
Omdat Henny Vrienten daarmee zijn eigen adagium overboord gooit – niet te snel oordelen, eerst afstand nemen, want ‘je ziet bijna nooit waar je bent, pas twintig jaar later zie je waar je was’ – en ook eerste indrukken de moeite van het vermelden waard kunnen zijn, waag ik mij ondanks zijn waarschuwing gericht aan de critici toch aan het boekstaven van mijn kijk- en luisterbeleving van wat als een gesprek bedoeld was, maar dat maar niet wilde worden.
Opperste concentratie dat is de staat waarin Henny Vrienten graag verkeert, ‘volledige concentratie ligt dicht bij geluk’, zegt hij in een interview in de VPRO-gids #29. De concentratie waar Vrienten het in dat gesprek over is de concentratie die nodig is om te creëren. De concentratie tijdens Zomergasten diende een ander doel: in control blijven. De indruk die ik naarmate de uitzending vorderde meer en meer kreeg, was dat Henny Vrienten extreem op zijn hoede was. Om tijd te winnen en het initiatief naar zich toe te trekken, pareerde hij vragen met tegenwerpingen en ontkenningen – soms schamperde hij ze zelfs weg – om pas daarna met een antwoord te komen dat te mooi was om ter plekke bedacht te zijn.
Hij zegt hele mooie dingen in al dan niet geleende oneliners, zoals: ‘elk besef is laat en ternauwernood gekomen’ en ‘de sensatie van het uitgestelde begrip’. Hij is belezen en zijn liefde voor poëzie zit diep, als hij over muziek spreekt is hij bevlogen edoch weloverwogen, maar toch kon ik me niet aan de indruk onttrekken dat hij bezig was om de schijn van zelfverzekerdheid op te houden. In plaats van te delen wat hem dierbaar is, had zijn optreden meer weg van pronken met kennis en onwetenden de les lezen. Voor iemand die liever wegloopt dan ruzie maakt klapte hij ongegeneerd uit de school over en deelde hij opvallend veel sneren uit aan het adres van vakgenoten en andere BN’ers.
Henny Vrienten leek heel erg bezig met het wekken van de indruk dat hij niet van de straat is. Hij was erop gebrand zich te profileren als componist en zijn verleden als popidool te verdonkeremanen. De vraag is waarom hij dat met de felheid en verbetenheid deed waarmee hij dat deed.
De enige keer dat Vrienten zijn vakmanschap maar ook zijn beperkingen als componist aan de orde stelde was naar aanleiding van een fragment uit de film Coco Chanel & Igor Stravinsky. In dat fragment lopen de emoties hoog op, waarna Stravinsky op hoge poten vertrekt en zijn gevoelens beukend op de piano botviert Zijn vrouw volgt even later om elders in het huis wat zij hoort in notenschrift vast te leggen.
Vrienten, die even daarvoor verschil heeft gemaakt tussen echte componisten en muzikanten en zichzelf tot de tweede categorie rekent omdat hij de muziek niet ziet maar moet horen, verzucht over deze werkwijze: zo kan ik het ook!
Even later noemt hij in een iets andere context – als het gaat over het verschil tussen in afzondering componeren en het samenwerken met anderen – tussen neus en lippen door dat hij een assistent heeft. Bij die terloopse mededeling blijft het. Vrienten licht niet toe, Jan Leyers vraagt niet om een nadere uitleg. Naar het antwoord op die niet gestelde vraag ben ik meer dan benieuwd. Ik heb het idee dat veel van wat in Zomergasten in de lucht is blijven hangen daardoor op zijn plek zou zijn gevallen.
De kans dat Jan Leyers als hij de vraag gesteld had een (eerlijk) antwoord had gekregen, acht ik overigens klein. En waarschijnlijk wist Jan Leyers dat zelf ook. De keren dat hij het probeerde, de keren dat hij belangstellend informeerde, om een toelichting vroeg of op en anekdote aanstuurde, moest hij eerst incasseren voor hij kreeg waar hij om vroeg. Zijn pogingen om lucht in het programma te brengen, strandden omdat Henny Vrienten op alles even serieus inging en niets relativeerde.
Voor iedere presentator die te maken heeft met een onwillige gast komt er een moment dat hij besluit het podium aan de gast te laten en conflict- en confrontatievermijdend te zwijgen. Voor mijn gevoel is dat wat Jan Leyers deed. Hoffelijk als hij is koos hij ervoor om geen zwaarder geschut in te zetten om zijn gast die zich voorgenomen had in control te blijven en er zoals Leyers terecht opmerkte de man niet naar is om ernaar te streven uit zijn evenwicht gebracht te worden, alsnog uit de tent te lokken. Zijn slotzin was wat mij betreft in ieder geval veelzeggend.
Danny Degenaar says
‘De vraag is waarom hij dat met de felheid en verbetenheid deed waarmee hij dat deed.’
Dit lijkt mij inderdaad de vraag.
Al valt het mee.
Er was een tijd dat Doe Maar niet eens bestaan had, leek het.
Dat Doe Maar weer bestaat, is te danken aan de salonfähigheid van Vrienten.
Sinds het rondzingt dat hij T.S. Eliot in het Engels leest, kan hij Doe Maar wel erbij hebben.
Zoals een groot romancier een poesiealbum erbij kan hebben.
Die hele verbetenheid van Vrienten lijkt een queeste naar een positie als popidool dat Lorca leest en alleen in Slauerhoff kan wonen.
Dat is niet je verleden willen verdonkeremanen, dat is je verleden willen herschrijven.
En, wie weet, terecht en heel begrijpelijk.
lezer says
onzin danny (sorry),las met belangstelling hanta (god wat voorzichtig) en je reactie. pas op dat je niet in een valkuil trapt ( met het noemen van lorca en slauerhof) waarin duidelijk vrienten trapte.
zelden op NL t.v. iemand bij gebrek aan gewicht zichzelf zo zien opblazen: name-dropping om aan te tonen hoe goed je bent.
ok Jan Leyers had natuurlijk menno ter braak moeten kennen.
de dichter van “er is weer niks op de tv alleen een film met doris day” babbelde over t.s elliot (het raakte me onder de schemerlamp) en een door mij gewaardeerde presentator ( met muzikale en intelectuele achtergrond) laat zich dat welgevallen.
het valt me tegen van leyers dat hij blijkbaar geimponeerd is door de plek die hij inneemt aan tafel (dank u ollanders) en zich dit soort eddy wally gelul laat welgevallen.
vrienten is een babbelaar, een kwabbelaar, een heel rechtste zelfingenomen bassist die daar ( jawel ik speel het ding zelf ook) af en toe het geile gevoel aan ontleent zich vocaal te moeten uiten. een 13 jarige meisjes fluisteraar.
beste degenaar, ik begrijp uit je reactie ( en jij wellicht uit de mijne) dat we dronken en geirriteerd zijn. terecht.
god verhoede dat de vrientens de geschiedenis ingaan als de dragers van de cultuur in de nederlanden van 2012.
volgende week wertheim, een aangenaam gesprek op niveau, waarin leyers zich revancheert. vlammend. eloquent. vpro waardig, waarin wij hollanders jaloers worden, gesprek van de dag op dam en keiserley.
godverdoemd Jan Leyers, breng de zielen van anthierens en komrij tot rust, gesel de domheid, de herman brusselmansen die 2x man in hun naam hebben staan maar zonder lul leven.
waak op.
Hij zegt hele mooie dingen in al dan niet geleende oneliners zegt hanta. gestolen zeg ik, ik heb ze ook gehoord.
niet alleen gestolen, maar ook gestolen uit een elseviers citatenboek (vandaar de slechte vertaling).
enfin, ik ben een oude lul zonder middelen mijn stem vedrder dan hier te laten horen. verzoek alleen dit te publiceren op het web en kijk uit naar reacties.
hoofd koel, hart warm.
Danny Degenaar says
Die hoogmoed vind ik wel meevallen.
Het ligt subtieler, geloof ik.
Het is jammer dat de interviewer een draadje niet heeft opgepakt.
Het draadje dat Vrienten op z’n zachtst gezegd een opvallende houding heeft t.a.v. zijn verleden als popzanger.
Heel rechts, geile gevoel, meisjesfluisteraar?
Ik sluit niet uit dat een deel van die houding uit dergelijke typeringen voortkomt.
Frits van Huit says
Beste aardig programma met Henny Vrienten. Heb slechtere gezien, waarbij je meer met iets anders bezig was.
mathilde says
Wat een vreemde recensie ….. als je al 63 jaar ademend rondloopt, studeert op je vak en van gedichten houdt, dan heb je gedurende die tijd heel wat in je opgenomen ….. wat is daar mis mee ? Juist leuk om dat te delen tijdens een gesprek als in Zomergasten. Heeft iemand eens iets te vertellen. Jammer dat Jan Leyers er geen handvaten in zag om het gesprek wat vlotter en boeiender te maken. Voor mijn gevoel deed Henny Vrienten zijn uiterste best om voorzetjes te geven en er wat leuks van te maken. Jan Leyers pakt het niet op. Moet het dan allemaal verplicht mbo-niveau zijn vanwege de kijkcijfers ? Mijn excuses dat ik die dichters en gedichten nog van school ken. Zelfs een paar van buiten geleerd. Niks bijzonders mee in het onderwijs vroeger toen je nog 6 dagen per week naar school ging en alleen de maand augustus vakantie had. Op deze toon is het jammer genoeg niet uitnodigend om de rest van de serie te bekijken.