Werkplaats

Wat mij over Marten Toonder is bijgebleven – ik verdiepte me ooit in zijn werk en leven om er een programma over te maken – is dat hij met harde hand regeerde. Hij had een goede neus voor talent, maar ontbeerde het talent om zijn toegewijde medewerkers te laten delen in het succes dat zijn Toonder Studio’s dankzij hun harde werken opbouwde.

Overal zette hij zijn naam onder, ook al waren het anderen die (mede)verantwoordelijk waren voor dat succes. Een werkwijze die lijkt op die in de ateliers van de grote schilders in voorbije eeuwen, maar vreemd aandoet in een tijd met meer oog voor het individu en de individuele prestaties.

Dankzij Marten Toonder kregen vaak nog heel jonge mannen die ervan droomden tekenaar te worden een kans het vak te leren en zich te ontplooien. Hun dankbaarheid en loyaliteit was en is – ook al waren er onder hen die vroeger of later hun ongenoegen lieten blijken – desondanks groot. Tijdens de opening van de tentoonstelling Marten Toonder: een dubbel denkraam en de presentatie van de biografie die Wim Hazeu schreef, zaten velen van hen in de zaal. Allemaal mannen die het daarna ook op eigen kracht gemaakt hebben.

Wat ik hoop te lezen in de biografie is of Toonder uit voorzorg vooral koos voor nog onervaren maar talentvolle jonge mannen, omdat de kans dat zij zouden gaan muiten klein was. En ik ben benieuwd in hoeverre het jonge grut in zijn werkplaats diende als surrogaat voor de kinderen die hij had maar waarvoor hij allerminst een liefdevolle bleek te zijn.