Uit zijn Logboek weet ik waar Harry Mulisch op 20 september 1991 onder andere was: ‘Vervolgens naar het British Museum gewandeld en daar voor het eerst de leeszaal bezichtigd: schitterend, al deed de architectuur me onmiddellijk denken aan de koepelgevangenis in Haarlem. Acoustiek van totale stilte. Een conservator wees mij de plekken, waar Marx en later Lenin vermoedelijk hadden gezeten. Al dat werk – momenteel ziet het er even naar uit, dat het allemaal voor niets geweest is. Met hem in de catalogus gekeken: al mijn boeken waren er.’
De eerste stap die ik in The Reading Room zette, zette ik terwijl ik dat eigenlijk helemaal niet van plan was. Tijdens een bezoek aan het British Museum wilde ik er alleen maar even naar binnen gluren. De grond was mij te gewijd om er binnen te treden.
Toen de deur uitnodigend open gehouden werd was ik niet voorbereid op de overweldigende indruk die de magie van de koepel op mij maakte. Dat ik ontroerd raakte had niet alleen met historisch besef – ik zocht niet naar de werkplekken van Marx en Lenin, ik wilde weten waar Virginia Woolf gezeten had. Over de ruimte schrijf zij in A Room of One’s Own: ‘The swing-doors swung open; and there one stood under the vast dome, as if one were a thought in the huge bald fore head which is so splendidly encircled by a band of famous names’ – maar ook met het enthousiasme van Boudewijn Büch te maken. In een van zijn programma’s had ik The Reading Room voor het eerst gezien.
Om een papieren model op schaal van het gebouw te kunnen maken – ook dat was voordat ik het gebouw betrad – had ik ooit plattegrond en plaatsingsschema van de boekenkasten tot in detail bestudeerd. In het ontwerp van Sydney Smirke (1798-1877) was plaats voor 4,8 kilometer kast, dat is veertig kilometer plank. Was, want inmiddels is The Reading Room geen leeszaal meer. Na de verhuizing van The British Library nam The British Museum het in gebruik als tentoonstellingsruimte.
Dat het gebouw Mulisch deed denken aan de koepelgevangenis in zijn geboortestad is niet zo vreemd, maar dat hij het Pantheon in Rome niet noemt – een locatie in De ontdekking van de hemel, en over de totstandkoming van dat boek gaat het Logboek – is dat wel. Het Pantheon stond namelijk model voor de op de oorspronkelijke binnenplaats van The British Museum gebouwde leeszaal. Plaatsgebrek was de directe aanleiding voor de bouw en het idee om dat daar op die binnenplaats te doen was van Antonio Panizzi. Op 2 mei 1857 opende The Reading Room haar deuren
Leave a Reply