HANTA

Literatuur en meer

  • Home
  • Over Hanta
  • Contact
  • Privacy statement
  • Columns
  • Recensies
  • Beschouwingen
  • Blog
  • Meer
    • Liliane leest
    • Kettinglezen & rijgschrijven
    • Mediamoment
    • Sportzomers en -winters!
    • Zomergasten
    • Thuisblijfreizen
    • Bouke’s blues
    • Proza
    • Poëzie
You are here: Home / Alles / (non-)fictie / recensies / Kennis is geluk: nieuwe omzwervingen in de kunst – Joost Zwagerman

Kennis is geluk: nieuwe omzwervingen in de kunst – Joost Zwagerman

08/12/2012 by Liliane Waanders Leave a Comment

Kennis is geluk - Joost Zwagerman– Kunst om het diepste zwart te verlichten –

Op 6 december zat Joost Zwagerman bij De wereld draait door met zijn nieuwe boek – Kennis is geluk: nieuwe omzwervingen in de kunst – voor zich. Maar de inhoud van dat boek kwam maar zijdelings aan bod. Het gesprek ging over de zware depressie die Zwagerman anderhalf jaar in zijn greep hield. De link met het boek: kunst had hem nog enigszins op de been gehouden.

In Kennis is geluk weet Joost Zwagerman als vanouds weer heel veel en borduurt hij voort op wat hij eerder over schrijvers, schilders en fotografen heeft gezegd. Hij blijft zijn favorieten trouw – waaronder Marlene Dumas, Cindy Sherman, Gerhard Richter en natuurlijk Mark Rothko, maar hij noemt in deze bundel opmerkelijk veel nieuwe namen.

Toch is Zwagerman in Kennis is geluk – waarom heet dat boek niet gewoon Kunst is geluk? – minder stellig dan voorheen. Hij durft vragen te stellen en het antwoord achterwege te laten. Toegegeven: vragen vormen relatief vaak de beginzin van een stuk en een aantal vragen is duidelijk ‘retorisch’ bedoeld – die vragen beantwoorden zou een stijlbreuk zijn, maar toch.

‘Wat is dat toch met kunstenaars die er moeite mee hebben hun werken als voltooid te zien en de neiging hebben er telkens iets aan de veranderen, soms ook als die werken al lang en breed in musea te zien zijn?’, is zo’n vraag. Waarna Zwagerman ingaat op de herscheppingsdrift van Jan Sluijters. Een drift die Gerhard Richter volkomen vreemd is, omdat een werk sowieso geen dag hetzelfde is. De maker verandert, een oeuvre verandert met het toevoegen van een nieuw werk, en daarmee ook de receptie en perceptie van een individueel werk. Maar dat staat dan weer in een ander stuk.

In Kennis is geluk uit Joost Zwagerman meer dan voorheen kritiek. Op Marc Reugebrinks Het geluk van de kunst – o, daarom heet zijn eigen boek misschien wel geen Kunst is geluk – die hij ondanks zijn terechte zorgen over de teloorgang van de literatuur te veel vindt mopperen en klagen. Op het misplaatst hangen van de XL-polaroids van Julian Schnabel in het Fotomuseum in Den Haag. Op de opmerkelijke conclusie van Christiaan Weijts die vindt dat Anders Breivik talent voor schrijven heeft.

Zwagerman durft meer speculatieve conclusies te trekken, een gevolg van kiezen voor de actualiteit en minder retrospectief kijken. Ook hij wijdt een artikel aan Breivik. Hij analyseert een foto en voorspelt dat die zal uitgroeien tot ‘een iconografisch beeld van het Kwaad dat onder ons is. (…) Het monster-op-de-achterbank gaat geschilderd worden’.
Wat hij van Diederik Stapel vindt, blijkt uit het feit dat hij hem in een adem noemt met andere lijders aan pseudologica fantastica.

In mijn bespreking van zijn vorige bundel essays Alles is gekleurd, merkte ik op dat Joost Zwagerman het altijd zo goed weet en dat ik de twijfel in zijn opstellen mis. Dat ik graag zou willen lezen hoe hij te werk gaat en hem voor de vuist weg zou willen horen spreken.

Hoe hij kijkt kun je uit Kennis is geluk niet opmaken, wel dat hij zo zou willen kijken als Rudi Fuchs, die daarover wekelijks een getuigenis aflegt in De Groene Amsterdammer. Wie tentoonstellingen bezocht waar Zwagerman ook was, valt op dat hij misschien wel oog heeft voor de manier waarop werk hangt, maar daar zelden – en dan nog indirect, bijvoorbeeld door compassie te hebben met suppoosten – over schrijft. Wat vond Zwagerman bijvoorbeeld van de manier waarop de maskers van Ensor in het Haags Gemeentemuseum tentoongesteld werden? Zijn hem de scherpe schaduwen die ze op de muur wierpen ook opgevallen?

Twijfel lees ik niet in zijn stukken, wel een zeker zoeken. Zwagerman oogt kwetsbaar – dat staat waarschijnlijk niet los van de wanhopige situatie waarin hij zich ten tijde van het schrijven bevond – en zoomt meer dan anders in op het kleine en op de tragiek van het verliezen, zij het minder programmatisch dan in Het vijfde seizoen, dat voor een deel gewijd was aan de, al dan niet bestaande, relatie tussen creativiteit en melancholie.

Zoals Annie Leibovitz zichzelf met Pelgrimage opnieuw uitvond – als fotografe en als schrijfster – zo zet Joost Zwagerman in Kennis is geluk voorzichtige stappen op zijpaden die hem wegvoeren van zijn eigen vertrouwde kunstcanon. Het maakt deze nieuwe bundel minder monumentaal, prekerig en definitief.  Als elk nadeel zijn voordeel heeft, dan is Kennis is geluk daar een eerste proeve van.

Misschien ook interessant:

  1. Alles is gekleurd: omzwervingen in de kunst – Joost Zwagerman
  2. Boven is het krap: het Rijks heeft de 20e eeuw naar boven gedaan
  3. Recensie: Koning Eenoog: een emigrantenverhaal. Leven en werk van Henk van Woerden – Toef Jaeger
  4. Recensie: Een zoon van Limburg – Chrétien Breukers

Filed Under: recensies Tagged With: Alles is gekleurd, Anders Breivik, Annie Leibovitz, beeldende kunst, De wereld draait door, depressie, essays, fotografie, Gerhard Richter, James Ensor, Joost Zwagerman, Kennis is geluk: nieuwe omzwervingen in de kunst, literatuur, Marlene Dumas, popmuziek, recensie, zinloos geweld

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Zoeken

  • Facebook
  • RSS
  • Twitter

Nieuwste berichten

  • Over hoofden van doden literair scoren?
  • Een oude bekende, of: de kunst van het heel precies beschrijven
  • Peter Verhelst ‘verstopt’ in het werk van anderen
  • De tijd laten verstrijken
  • Poetry 2022: Het festival is begonnen

Spotlight

Auteurs

  • Liliane Waanders

Meest gelezen deze week

Tags

Adriaan van Dis Arnon Grunberg beeldende kunst boek boeken boekenweek Cees Nooteboom column De wereld draait door dood dwdd film fotografie gedicht Ilja Leonard Pfeijffer Jan Brokken journalistiek K.Schippers kunst lezen literatuur Louise O. Fresco Marguerite Duras muziek Oek de Jong Olympische Spelen Poetry International poëzie recensie roman Rotterdam schrijven sportzomer sportzomer 2012 sportzomer 2013 sportzomer 2014 stoïcijn tennissen Tour de France vertalen Virginia Woolf voetballen wielrennen William Shakespeare zomergasten

Zoeken

Volg Hanta

  • Facebook
  • RSS
  • Twitter

Hoofdmenu

  • Home
  • Over Hanta
  • Columns en beschouwingen
  • Recensies
  • Beschouwingen
  • Meer
  • Contact
  • Privacy statement

Rubrieken

  • Liliane leest
  • Kettinglezen & rijgschrijven
  • Mediamoment
  • Sportzomers en -winters!
  • Zomergasten
  • Thuisblijfreizen
  • Bouke’s blues
  • Proza
  • Poëzie

Net binnen

  • Over hoofden van doden literair scoren?
  • Een oude bekende, of: de kunst van het heel precies beschrijven
  • Peter Verhelst ‘verstopt’ in het werk van anderen

Archief

Auteurs

  • Liliane Waanders

Copyright © 2022 · News Pro Theme on Genesis Framework · WordPress · Log in

Hanta gebruikt cookies. Omdat een blog runnen zonder nou eenmaal niet kan. Wilt u geen cookies, zie dan de instructies hier: Meer over cookies Ok, ik snap het
Privacy & Cookies
Necessary Always Enabled