Pas als er niet meer geleefd wordt, beginnen de dingen te spreken

Dat is het. Pas als er niet meer geleefd wordt, beginnen de dingen te spreken. Ik blader door Schrijvers & hun huizen en dan weet ik het. In die huizen wordt nog gewoond en gewerkt. Ze worden nog te veel in beslag genomen door de schrijvers aan wie ze toebehoren. De dingen krijgen de kans niet om te spreken.

Dat is het grote verschil met de foto’s die Lise Sarfati vlak na het overlijden van Marguerite Duras maakte in haar huizen aan de Rue Saint- Benoît en in Neauphle-le-Château. Foto’s die ik toevallig vond toen ik op internet naar iets anders zocht.

Intieme foto’s zijn het. Overal boeken op nonchalante stapeltjes. Kussens liggen erbij alsof er net nog steun verleend is. Onder een bed ligt iets dat nog uitgepakt moet worden. In vazen en flessen is het verdorren in volle gang.

Marguerite Duras gaf om huizen. Misschien wel omdat ze in haar vroege jeugd zo vaak verhuisde. Ze hield in het bijzonder van haar huis in Neauphle. De eenzaamheid daar deed haar en haar schrijven goed:

‘In een huis is een mens pas werkelijk alleen. En niet buiten dat huis maar er binnenin. In het park zijn vogels, katten. Maar ook wel eens een eekhoorn, een fret. In een park ben je niet alleen. Maar in het huis ben je zo alleen dat je er gek van wordt, soms. Nu weet ik dat ik tien jaar in dit huis ben gebleven. Alleen. En om boeken te schrijven die het me, mijzelf en de anderen, duidelijk hebben gemaakt dat ik de schrijver was die ik ben. Hoe is dat gegaan? En hoe kan ik het onder woorden brengen? Wat ik erover kan zeggen is dat het soort eenzaamheid zoals in Neauphle is gemaakt door mij. Voor mij. En dat ik alleen maar in dat huis alleen ben. Om te schrijven. Om anders te schrijven dan ik tot dan toe had gedaan.’

Zo omschrijft ze het zelf. In Schrijven. Die tekst kende ik. Het boek is me dierbaar. Zoals het werk van Duras me dierbaar is. En toen stuitte ik op die foto’s van dat huis.

In het begin hoefde ik niet te weten wie ze gemaakt had. Maar nu weet ik het. Lise Sarfati. Geboren in 1958. Leeft en werkt in Parijs. Zoveel geeft ze over haar leven prijs op haar website. Post factum heet de serie. Haar inventaris van het binnenste van Marguerite Duras.

Natuurlijk moest ik aan die foto’s denken toen ik kortgeleden kennismaakte met de dingen die Annie Leibovitz fotografeerde. Net als in Post factum is er in Pelgrimage geen mens te bekennen. Annie Leibovitz fotografeerde alleen landschappen, huizen en voorwerpen. Bezielde landschappen, huizen en voorwerpen, waaronder Emily Dickensons enige overgebleven jurk en The river Ouse near Monks House waar Virginia Woolf in 1941 verdronk.

Ze zijn minder intiem dan de foto’s van Lise Sarfati. Maar er zijn er bij die er bij in de buurt komen. Omdat ook Annie Leibovitz dit keer de dingen aan het woord laat. 

Stilte. Daar vragen de dingen om.
Alleen gelaten dwingen de dingen stilte af.