– Waar het verkeerd inschatten van situaties toe kan leiden –
In Veronderstellingen figureren zoals zo vaak in boeken van Annelies Verbeke mensen met een wondere kijk op zichzelf en de wereld. Dit keer zijn het er veel, want Veronderstellingen is een verhalenbundel, en dan heb je meer personages nodig dan in een roman. En ze bevinden zich ook nog relatief vaak in elkaars gezelschap. Annelies Verbeke laat personages waar het in het ene verhaal om draait, figureren in een ander verhaal. Waardoor hun handelen met terugwerkende kracht anders geïnterpreteerd moet of kan worden.
De bundel opent met Hier waak ik, waarin een hond zijn vader aanklaagt: hij is niet tevreden met de vorm waarin hij teruggekeerd is op aarde, en vraagt zich af of het zijn vader nog wel kan schelen wat er met de mensheid gebeurt. Ik vond het een gewaagde keuze om de bundel met dit verhaal te beginnen. Niet vanwege de godslastering, maar omdat als je het eenmaal door hebt – en dat duurt niet lang – de rest voorspelbaar is.
Vijf verhalen later keert de hond echter weer terug. In Hond zonder naam wordt hij liefdevol mee uit wandelen genomen door zijn bazinnetje, dat het onderweg ook nog eens voor hem opneemt. Dat weerhoudt hem er echter niet van om zich tussen de wielen van voortrazende auto’s te werpen. Die keuze snap ik, dankzij dat eerste verhaal, heel goed. En ik zie er ook de zwarte humor van in.
Wat de verhalen in Veronderstellingen verbindt, is dat de personages in relaties tot anderen voorbarig handelen. Ze trekken te snel conclusies. Ze gaan teveel uit van hun eigen referentiekader. Alex, de biograaf in De biograaf, denkt naam te kunnen maken door met een grote onthulling te komen over de schrijver Dominique Favarque. Favarque geeft al drie jaar geen interviews meer en Alex wil dat dat maar een reden heeft: de auteur werkt aan zijn magnum opus. Ondanks de hersenbloeding die hem het schrijven onmogelijk maakt. Het verhaal is op zich al sterk , maar wint nog aan kracht door Het feest, waarin de schrijver gelauwerd wordt, zonder dat hij zich daar zelf van bewust is. De Emmy die zich in dat verhaal om de schrijver bekommert, komt ook voor in De vrouw met de baard. Zij is de vrouw met de baard en heeft een hele theorie over hoe zij aan die baard komt en hoe zij een schuld uit het verleden in kan lossen.
De keiharde zakenvrouw Muriëlle, die in Henny Hasselts levenswerk haar schoonvader de eer aan zichzelf laat houden, blijkt in Samen scheren een kwetsbare kant te hebben. De hypochonder uit Rigor Mortis blijkt zich zijn ziektes dan wel te verbeelden, maar de figurantenrollen waar hij hoog over opgeeft, heeft hij echt gespeeld, blijkt uit Vlakbij. De jongen die in Samen scheren het beste in een ander bovenhaalde, blijkt in Bestemming gedreven te worden door achterdocht. Een eigenschap die hij gemeen heeft met het personage in Het recht, dat maar niet wil geloven dat zijn hulp in de huishouding geen andere bedoelingen heeft dan haar werk goed doen.
Er is één personage dat niet uitgaat van verkeerde veronderstellingen, maar denkt en handelt naar bevindt van zaken. En uitgerekend Ignaz Semmelweis wordt door zijn collega’s en superieuren niet geloofd. Dat is betreurenswaardig, weten we nu. Want Ignaz Semmelweis is geen door Annelies Verbeke verzonnen personage: hij bestaat echt, hij was degene die wist dat alleen al door het handen wassen besmettingsgevaar afnam.
Niet ieder personage keert terug en krijgt een tweede kans. Dat is goed, dat voorkomt voorspelbaarheid. Bovendien: de verhalen moeten op zichzelf kunnen staan: een concept kan iets toevoegen, maar een bundel niet redden. Voor de meeste verhalen geldt dat ze op eigen benen kunnen staan en de concurrentie met elk ander verhaal in Veronderstellingen aankunnen. Alleen in Inderdaad en Vlakbij is de balans een beetje zoek. Dat zijn verhalen met een potentieel dat uitstijgt boven het format dat Annelies Verbeke in deze bundel centraal stelt. De ontknopingen van deze twee verhalen komen abrupt en dekken niet de lading van het hele verhaal.
Maar ondanks dat: wat Annelies Verbeke in Veronderstellingen weer gelukt is, is haar bizarre fantasie in het ongemak opwekkende verhalen gieten. Ik lees haar verwachting wekkende en hoop neerslaande zinnen graag. Ik word er ondanks dat vrolijk van.
Leave a Reply