Tevergeefs zocht ik in Hamburgers in het paradijs: voedsel in tijden van schaarste en overvloed van Louise O. Fresco naar de bevestiging van hetgeen ik even daarvoor in De thuiskomst van Anna Enquist. In het register zocht ik naar kapitein James Cook die zich tijdens zijn reizen zeer bewust was van het belang van hygiëne en vitaminerijk eten om ziekte en dood onder zijn manschappen tot een minimum te beperken.
Twee keer in de eerste honderd bladzijden besteedt Anna Enquist uitgebreid aandacht aan de visie van de kapitein. De eerste keer probeert James Cook zijn vrouw die leidt onder een schuldgevoel omdat hun dochtertje door haar onoplettendheid onder de wielen van een wagen belandde en het ongeluk niet overleefde, uit te leggen dat dingen gebeurden die niet te voorzien zijn:
‘In zekere zin ben je aan de omstandigheden overgeleverd. Je bent verplicht zo goed mogelijk op te letten. Je bent niet onfeilbaar. Je macht reikt zover hij reikt. Niet verder. Er blijft altijd een domein waar je machteloos bent. Ik kan dat eigenlijk niet aanvaarden maar ik heb bedacht dat het wel zo is.’
Ter illustratie vertelt hij hoe een groot deel van zijn bemanning ondanks zijn strenge voedselregime om het leven komt als hij moet besluiten naar Batavia uit te wijken om zij schip te laten repareren en hij zijn mannen toestemming geeft aan land te gaan.
Over dat regels die James Cook uitvaardigde, en de visie die daaraan ten grondslag lag, staat in De thuiskomst:
‘Eten, dat was van het grootste belang. Als het hem zou lukken een remedie tegen de ziekte te vinden betekende dat een reuzenstap voorwaarts in de geschiedenis van de zeervaart. Het dieet moest de sleutel zijn. (…)
Aan de wal kregen de mannen vers voedsel, je sprak de voorraad niet aan als er wild te schieten was en fruit te plukken. Daar ergens verschool zich de oplossing. Op zee aten ze ingezouten vlees dat een ontzaglijke stank verspreidde en keiharde scheepsbeschuit waar de maden gaten in hadden geboord. Het schip moest vaste wal worden, moest een eiland zijn waarop dieren en planten konden leven. Kippen! Tuintjes in kisten achter de mast! Maar de wind blies de vogels van boord en de regen spoelde de aarde weg. Toch had hij zijn heil gezocht in het zo goed mogelijk nabootsen van de omstandigheden aan land. (…)
Het tuinenproject was mislukt maar de begeerte naar groente bleef de leidraad van de veranderingen in het scheepsmenu. Wie aan land ging moest naast zijn reguliere taak – het vullen van de watertonnen, het opstellen van de sterrenkijker – de ogen openhouden voor alles wat groen was en mocht pas terugkomen met een bos loof in z’n hemd, zevenblad, kaasjeskruid, smeerwortel en wat daar maar enigszins op leek. (…)
Als er geen land was? Dan was er zuurkool.’
De tweede keer oefent hij zijn introductievoordracht ‘Over de gezondheid van zeelieden’, die hij gaat houden bij zijn toelating tot de Academie. Zijn vrouw klokt zijn tijd.
James Cook komt niet voor in het register van Hamburgers in het paradijs. En dus zocht ik mijn toevlucht tot internet. En daar vond ik de bevestiging, en deze tekst.
Leave a Reply