Wat doet Baudelaire in finishplaats Saint-Malo?

Vandaag finishen ze in Saint-Malo. Saint-Malo is een voormalig piratennest. Maar dat is zo lang geleden – zelfs très très très très très très très très très très très très très très très très lang geleden, zoals ik ooit een grote zus tegen haar kleine broertje hoorde zeggen om hem gerust te stellen, nadat ze hem even daarvoor verteld had hoe piraten met tegenstanders afrekenen – daar ga ik het niet over hebben.

In Saint-Malo hebben ze een festival gewijd aan literatuur en film, dat haar naam te danken heeft aan een zinsnede uit een gedicht van Charles Baudelaire. Étonnants voyageurs heet dat festival.

Étonnant voyageurs! Quelles nobles histoires
Nous lisons dans vos yeux profonds comme les mers!
Montrez-nous les écrins de vos riches mémoires,
Ces bijoux merveilleux, faits d’astres et d’éthers.

Nous voulons voyager sans vapeur et sans voile!
Faites, pur égayer l’ennui de nos prisons,
Passer sur nos esprits, tends comme une toile,
Vos souvenirs avec leurs cadres d’horizons. 

Dites, qu’avez-vous vu? 

Dit is het derde deel van een lang gedicht dat Le Voyage (De reis) heet, gedicht nummer CLIII (het laatste) uit Les Fleurs du mal (De bloemen van het kwaad), dat hoort in de deelverzameling De dood.

Peter Verstegen vertaalde alle gedichten en voorzag ze van commentaar, waardoor ik ze niet alleen kan lezen, maar ook nog heel veel wijzer wordt.

Wondere reizigers! Hoeveel geschiedenis
Staat in uw ogen, als een zee zo diep, geschreven!
Toon ons hoe rijk de schrijn van uw geheugen is:
Schatten uit etherblauw en sterrengoud gedreven.

Wij willen reizen zonder stoomkracht, zonder zeil!
Laat toch de onlust onzer kerkers snel verdwijnen,
Geef onze geest, een boog gespannen door een pijl,
Heel uw herinnering, omkaderd door de einder. 

Wat zag u, zeg ons wat?

‘Ik heb een lang gedicht af, opgedragen aan Max. du Camp, dat de natuur en vooral de liefhebbers van vooruitgang zal doen sidderen.’ Schreef Charles Baudelaire toen hij klaar was. En aan jeugdvriend Maxime du Camp schreef hij het volgende: ‘Als de consequent Byroniaanse toon van dit kleine gedicht u mocht mishagen, als u bijvoorbeeld gechoqueerd zou zijn door mijn spotternijen over de vooruitgang, of over het feit dat de Reiziger erkent niets dan banaliteit te hebben gezien, of waarover dan ook, zegt u mij dat dan vrijuit.’

Een integrale Nederlandse vertaling vond ik niet op internet, wel een Engelse en nog één, om te laten zien hoe de tijd de taal beïnvloedt. Voordat u begint te lezen: het gedicht bestaat uit zes secties die door Peter Verstegen als volgt gekenmerkt worden:
I: ‘gaat over de zwerfzucht van wie aan een onbevredigende wereld wil ontkomen of nergens thuis is’; in II ‘blijkt ook het reizen geen voldoening te geven; het geluk ligt steeds voorbij de kim, de droomkust is een kaal rif, alles is illusie; in III ‘wordt de reizigers gevraagd tenminste hun mooiste reisverhalen te vertellen, zodat de thuisblijvers kunnen meereizen; in IV vertellen reizigers ‘hun fascinerend verhaal, maar zeggen erbij dat ook de meest exotische avonturen nooit tot vrede en harmonie hebben geleid; in V ‘geven thuisblijvers te kennen dat ze meer willen weten; VI bevat ‘de keerzijde van de avontuurlijke medaille’; VII bevat de moraal ‘het enige wat er toe doet, is dat je je tijd vol maakt’, en in VIII ‘zijn het dus de geesten van naaste vrienden en verwanten die de mens wenken naar de dood’.

Hier staat het, in het Frans en in die twee verschillende Engelse vertalingen.