Verhalen zonder woorden uit een ver voorbije tijd

Op de cover van Verdwijnpunt van Fleur Bourgonje – de roman die samen met de dichtbundel Hartenbeest een tweeluik over verdwijnen vormt – staat de afdruk van een hand op de wanden van een grot. Een in verf uitgespaarde hand.

‘On appelle mains négatives les peintures de mains trouvées dans les grottes magdaléniennes de l’Europe Sud-Atlantique. Le contour de ces mains – posées grandes ouvertes sur la pierre – était enduit de couleur. Le plus souvent de blue, de noir. Parfois de rouge. Aucune explication n’a été trouvée à cette pratique.’

Over die mains négatives schreef Marguerite Duras Les mains négatives – dat begint met de bovenstaande toelichting. Een korte tekst waarin een anonieme man over de grenzen van de tijd contact probeert te maken.

Les mains négatives is zo’n typische Marguerite Duras-tekst. Elk woord telt. En toch wordt er veel aan de verbeelding overgelaten. De zijn de eerste twee van de in totaal acht bladzijden (en hier een deel in de vertaling van Rokus Hofstede):

Devant l’océan
sous la falaise
sur la paroi de granit

ces mains

ouvertes

Bleues
Et noires

Du bleu de l’eau
Du noir de la nuit

L’homme est venu seul dans la grotte
face à l’ocean
Toutes les mains ont la même taille
il était seul

L’homme seul dans la grotte a regardé
dans la bruit
dans la bruit de la mer
l’immensité des choses

Et il a crié

Toi qui es nommée toi qui es douée d’identité
je t’aime

Een verklaring voor de handen is er volgens Marguerite Duras niet. En ook Fleur Bourgonje houdt zich in Verdwijnpunt bij het signaleren van de prehistorische sporen:

‘De prehistorie is de geschiedenis van de mensheid vóór het schrift werd uitgevonden. Dat stond in grote letters te lezen op een wandtekst in de expositieruimte bij een van de grotten in de Pyreneeën. Er waren wel voorwerpen waarmee iets over het leven kon worden verteld: scherpe stenen, houtskool, bizonvet, slagtanden, huiden, stukken gewei, een toorts. Het vertellen vond woordeloos plaats op de wanden van de grotten. Niet alleen werden schilderingen gevonden in het voorste deel waar rondtrekkende jagers en hun clans beschutting zochten en voedsel verzamelden, maar ook in het inwendige van de aarde, soms zo ver de spelonken en holen reikten, honderden meters de volkomen duisternis in.’

Naschrift:
Om de tekst van Marguerite Duras alsnog recht te doen (zie de opmerkingen), hier haar korte film Les mains négatives uit 1978: