‘In verwarring stond Lin op. Ze had het gevoel dat ze hem misschien nooit meer zou zien. Ze wilde hem iets geven, maar ze had niets bij zich dat ze hem geven kon, behalve het boek dat ze aan het lezen was. Uit haar tas haalde ze een paperback te voorschijn. Het was een boek met brieven van Vincent van Gogh. Henri bekeek het, deed of een paar regels op het achterplat las. Hij had niet het idee dat hij dit zou gaan lezen.
Het stoorde hem dat hij niet wist dat deze overbekende schrijver ook interessante brieven had geschreven; het stoorde hem nog meer dat hij nog nooit een boek had gelezen dat uit louter brieven bestond., dat hij niet wist dat er zulke boeken bestonden.
‘Wat vond je er mooi aan?’ vroeg hij.
‘Zoals hij schrijft, en het is iemand die moeizaam zijn weg vindt, ongemakkelijk in de omgang, dat interesseert me.’
Lin geeft Henri een boek dat haar dierbaar is. Lin is Lin Hokwerda, Hokwerda’s kind, bedacht door Oek de Jong.
Ze geeft een boek dat haar lief is weg aan de man die meer en meer weerzin oproept. Onderweg naar huis koopt ze een nieuw exemplaar ‘(ze wilde het steeds bij zich hebben)’.
Het eerste exemplaar dat ik van Vincent van Gogh: een leven in brieven bezat, staat ook in de kast van een ander. Ook ik kocht een nieuw exemplaar. Niet nieuw, maar tweedehands. Het heet dan niet langer Vincent van Gogh: een leven in brieven. Het heet La tristesse durera toujours, de ondertitel is hetzelfde Een leven in brieven, waaraan is toegevoegd een bloemlezing van de brieven die Vincent van Gogh schreef tussen 1872 en 1890. Jan Hulsker koos, leidde in en lichtte toe.
Of op de tekst op het achterplat – zelf zeg ik altijd achterflap – helemaal hetzelfde is als die die Henri doet beslissen dat het boek aan hem niet besteed is, waag ik te betwijfelen. Ik heb een gesponsorde versie van het brievenboek. ‘Dit boek wordt u aangeboden door The Boots Company (Holland) B.V. ter gelegenheid van het “Van Gogh Jaar 1990”.’ staat er op de cover.
De tekst op de achterflap besluit met ‘Het hier voor u liggende boek bevat een uitgebreide selectie van deze, veelal aan zijn jongere broer Theo gerichte, brieven. The Boots Company (Holland) B.V. hoopt hiermee bij te dragen tot een beter begrip van de drijfveren achter Van Gogh’s werk.’
En daarna dit Prothiaden.®. De depressie klaart op. Wrang, vind ik dat.
In die versie zoek ik naar wat Vincent van Gogh over Montmajour zegt. Want daar schilderde hij Zonsondergang bij Montmajour, het schilderij dat definitief als een Van Gogh gezien mag worden. Joost Zwagerman noemde in De wereld draait door een datum: 2 oktober. Ik zoek tevergeefs. Die dag komt niet voor, althans niet in de jaren dat hij Arles verbleef en dus in de buurt was. Wel lees ik in de brief 506, (Arles, omstreeks 9 juli 1888), dat hij op Montmajour verbleef: ‘Als het er groter was geweest, had het doen denken aan het Paradou van Zola, lange rietstengels, wijnranken, klimop, vijgebomen, olijfbomen, granaatappelbomen met stevige bloemen van het levendigste oranje, honderdjarige cipressen, essen en wilgen, rotseiken, half vernielde trappen, kapotte hoogvensters, witte met varens begroeide rotsblokken en ingestorte stukken muur, hier en daar verspreid in het groen; ik heb er nog een grote tekening van meegebracht, evenwel niet van de tuin. Daarmee heb ik drie tekeningen; als ik er zes heb, zal ik ze sturen. […]’
In brief 509 (Arles, omstreeks, 13 juli 1888) komt hij daarop terug: ‘Ik heb je zojuist per post een rol gestuurd met vijf grote pentekeningen. Je hebt een zesde van die serie van Montmajour: een groep heel donkere pijnbomen en de stad Arles op de achtergrond. Vervolgens hoop ik er nog aan toe te voegen een overzicht van de ruïne (bij de kleine tekeningen heb je er een haastige schets van).’
Of Vincent van Gogh net zo goed kon schrijven als schilderen weet ik niet. Maar zijn brieven voegen absoluut iets aan zijn getekende en geschilderde werk toe. En niet alleen omdat ze van waarde zijn bij het documenteren en dateren.
Op 25 september is Oek de Jong de eerste gast van de Stichting Literaire Activiteiten Zwolle. Daarom (her)lees ik zijn werk en noteer ik af en toe wat mij opvalt.
Leave a Reply