Nog niet zo lang geleden werd ik getroffen door de manier waarop Oek de Jong in Cirkel in het gras beschrijft hoe het verleden in de weg kan zitten.
Ook in Voor jou van K. Schippers komt een scène voor waarin afstand gedaan worden van verleden. Maar waar Andrea Simonetti in Cirkel in het gras verleden wil lossen ten gunste van de toekomst, in het essay/verhaal Blanke kaart van K. Schippers gaat het om een veel definitiever afscheid, ook al wordt de indruk gewekt dat het overboord gooien van ballast bedoeld is om hoogte te winnen.
‘De ballon zeilt naar beneden, langzaam, alsof hij in de Gaten van Oost-Indie wil landen. Ergens moet een raam openstaan. Je hoort aan het geluid van een fluitketel dat we steeds dichter bij de aarde komen.
GB laat meer hete lucht in de ballon ontsnappen. Dat helpt, maar niet genoeg, “er moet ballast overboord,” zegt hij.
We beginnen te gooien. Henk en ik, duizenden namen van redactieleden, dwarrelend in de wind, mislukte amateurkiekjes, met zorg uitgezochte behangstalen. Dozen met prentbriefkaarten worden naast de mand geleegd. Kantelend kiezen ze hun eigen route, op weg naar de plaats waar ze ooit zijn verzonden of naar het adres waar ze nu voor de tweede keer aankomen. De dozen mogen erachteraan.
En zie – de ballon raakt van het bos af, zo statig, gevoel voor richting dat een smoking draagt.
“Zullen we ’t vaker doen?” vraagt Henk aan Gerard.
“Wat?”
“Dit.”
“Waarom niet.”
“’t Is wel aardig werk.”
Even weten we niet meer welke weg de ballon wenst te nemen. Hierboven is alles een andere weg.’
GB/Gerard is Gerard Brands. Henk is Henk Bernlef. Vrienden van K. Schippers die ‘verdwenen’ terwijl K. Schippers zelf nog volop aan het leven/werk was.
Het is waar wat mijn leraar Nederlands zei: naarmate je meer leeservaring opdoet, zul je meer motieven gaan herkennen.
Ik herken niet alleen het verlangen om (het) verleden te lossen dat Cirkel in het gras en Voor jou verbindt. De luchtballon waarin de mannen varen neemt me mee terug naar Hoogteverschillen waarmee Julian Barnes vorm geeft aan zijn rouw om de dood van zijn vrouw.
Op 25 september is Oek de Jong de eerste gast van de Stichting Literaire Activiteiten Zwolle. Daarom (her)lees ik zijn werk en noteer ik af en toe wat mij opvalt.
Paul van de Wiel says
GB laat meer hete lucht in de ballon ontsnappen.
Een vreemde zin die erop wijst dat de schrijver de werking van een heteluchtballon niet begrijpt. Om de ballon te laten stijgen moet de lucht extra verwarmd worden. Dat kan door het gas wat harder te laten branden. Dat er dan wat lucht verdwijnt is een gevolg van de opwarming maar geen directe actie van de ballonvaarder.