David Van Reybrouck – dezelfde die ook Congo: een geschiedenis schreef – vraagt zich in Tegen verkiezingen af of de democratie zoals wij die kennen nog wel de meest voor de hand liggende regeringsvorm is nu er steeds minder en steeds grilliger gestemd wordt.
Zijn analyse is gedegen. Dat zie ik als ik bij wijze van eerste kennismaking blader en hier en de zinnen en alinea’s lees waar mijn oog op valt.
Hij beschrijft de symptomen, stelt een diagnose, zoekt naar de oorzaken en stelt maatregelen voor. Hij gaat het probleem te lijf alsof hij arts is – terwijl hij zich alleen maar cultuurhistoricus, archeoloog en schrijver mag noemen.
Hoewel ik heel graag wil weten waarom David Van Reybrouck liever loot dan kiest – het op democratische leest geschoeid loten zoals dat in de oudheid en renaissance niet ongewoon was – stop ik met browsen en begin waar je een boek het beste kunt beginnen als je het ontstaan van ideeën op de voet wilt volgen.
Draagvlak vormt met slagkracht het fundament van ‘democratie’. Kiezersverzuim en kiezersverloop wijzen erop dat het draagvlak in en voor steeds meer democratieën tanende is:
‘De democratie heeft een ernstig legitimiteitsprobleem als burgers niet langer wensen deel te nemen aan haar belangrijkste procedure, de stembusgang. Is het parlement dan nog wel representatief? Moet er dan niet een kwart van de zetels vier jaar leeg blijven?’
Het is retorische vraag of eigenlijk meer een terloopse opmerking, maar ik kan het toch niet laten om er even bij stil te staan.
Als de kamer nu leeg oogt, omdat niet alle zetels bezet zijn, is dat omdat Kamerleden elders in het pand – huis, schijnen sommige Kamerleden te zeggen – vergaderen of ergens anders in het land verplichtingen hebben. Alleen als er gestemd moet worden, kan een lege stoel grote gevolgen hebben. Zeker als het evenwicht zo wankel is als nu. Dus dan zijn ze zichtbaar aanwezig, de geachte afgevaardigden.
Zetels vier jaar lang – of tot de volgende verkiezingen – leeg laten omdat er onvoldoende mensen zijn gaan stemmen om een volle kamer te rechtvaardigen… dat is van een andere orde.
Of de suggestie van Van Reybrouch een aanmoediging is om te gaan stemmen of juist het thuisblijven stimuleert, dat is natuurlijk de vraag.
In de roman De stad der zienden stelt de Portugese Nobelprijswinnaar José Saramago in feite dezelfde vragen als David Van Reybrouck in zijn essay Tegen verkiezingen. De oplossing die Saramago kiest: hij laat tachtig procent van de kiezers blanco stemmen.
Ook een manier om te laten zien dat de burger niet meer in het systeem gelooft. In zijn roman gaat het bevoegd gezag onmiddellijk op zoek naar degenen die het volk hebben opgeruid.
Dat lot zal David Van Reybrouck wel bespaard blijven.
Leave a Reply