HANTA

Literatuur en meer

  • Home
  • Over Hanta
  • Contact
  • Privacy statement
  • Columns
  • Recensies
  • Beschouwingen
  • Blog
  • Meer
    • Liliane leest
    • Kettinglezen & rijgschrijven
    • Mediamoment
    • Sportzomers en -winters!
    • Zomergasten
    • Thuisblijfreizen
    • Bouke’s blues
    • Proza
    • Poëzie
You are here: Home / blog / Is creativiteit meetbaar? Arnon Grunberg laat zijn hersenen onderzoeken

Is creativiteit meetbaar? Arnon Grunberg laat zijn hersenen onderzoeken

17/11/2013 by Liliane Waanders Leave a Comment

Is creativiteit meetbaarEigenlijk was ik helemaal niet van plan om over het wetenschappelijk onderzoek te schrijven waaraan Arnon Grunberg vanaf overmorgen twee weken lang wordt onderworpen. Ik was van plan om de resultaten van dat onderzoek (en zijn novelle) – hersenonderzoek dat moet uitwijzen of het mogelijk is om creativiteit te meten – rustig af te wachten.  

Maar toen stuitte ik tijdens het lezen van Het Avontuurlijk Uitzicht: een essay over literatuur en kritiek van Carel Peeters op een passage waarmee Carel Peeters de onmogelijkheid van de opvatting van Hugo Verdaasdonk over literatuur – ‘Verdaasdonks ideaal is de natuurwetenschap en de methoden van denken die daarin gewoonte zijn, maar de literatuur  en het denken over literatuur wordt door veel te veel verschillende invloeden bepaald, dan dat de natuurwetenschappelijke  methoden daar vat op zouden kunnen krijgen – illustreerde.

Want, schrijft Carel Peeters:

‘Het wemelt in de literatuur van onwaarneembare feiten in natuurwetenschappelijke zin, omdat die “feiten” voor het grootste deel in de hoofden van schrijvers, kritici en lezers zitten. Wat in hun hoofd zit maken ze tot “feiten”: door overtuigende redeneringen, door ze waarschijnlijk te maken zodat ze door meer mensen te begrijpen zijn. In de literatuur gaat het om bedachte feiten, die de indruk van echte feiten kunnen aken als de lezer er door overtuigd wordt, omdat hij er parallellen in vindt met zijn eigen “wereld”.’

Het avontuurlijk uitzicht - Carel PeetersEn toen moest ik toch aan Arnon Grunberg denken. Wat het onderzoek naar wat er in zijn hoofd gebeurt tijdens het schrijven is een poging om te doen wat Carel Peeters in 1976 nog voor onmogelijk hield.

Wat in de berichtgeving over dat onderzoek onderbelicht gebleven is, is dat uiteindelijk ook de hersenactiviteit van lezers op het moment dat ze die novelle van Grunberg lezen gemeten gaat worden.

Het gaat in dit onderzoek naar de positieve kant van de schrijfactiviteit. Maar schrijven – een ambitie die vaker gekoesterd dan waargemaakt wordt – schijnt ook gepaard te gaan met ongemakken. Die ongemakken hangen samen met de houding waarin een schrijver zijn lichaam en geest voortdurend dwingt. Die ongemakken zijn voor schrijvers onderwerp van gesprek – ik ving verschillende verhalen op – maar erover schrijven doen ze nauwelijks. 

Eigenlijk ken ik maar een boek dat helemaal gewijd is aan de zoektocht van een schrijver naar de oorzaak van een kwaal waarin de link met het schrijverschap gelegd wordt. Leer ons stil te zitten: een scepticus zoekt zin en gezondheid (2010) van Tim Parks gaat niet alleen maar over het overwinnen van weerstand tegen alternatieve manieren van behandeling van zijn plasprobleem. Want Tim Parks is pas bereid om van die alternatieven gebruik te maken als hij overtuigd is van de juiste diagnose van de aanbieders van verlossing.

David Wise en Rodney Anderson weten Tim Parks ervan te overtuigen dat ‘het hele probleem in feite een spieraandoening was en als gevolg daarvan neurologisch.’ Met name mannen zijn gewoon om de spieren rondom het bekken bij opwinding en spanning aan te trekken. ‘Sommige mensen deden dit voortdurend, dwangmatig, waardoor de spieren van de “bekkenbodem” zich nooit ontspanden. Weinig lichaamsbeweging en met name een baan waarbij je de hele dag achter je bureau zat, verergerden het probleem.’

Leer ons stil te zitten - Tim ParksHoewel Parks lang sceptisch blijft, legt hij uiteindelijk – als hij al lang en breed aan het mediteren is en ontspanningsoefeningen blijken te werken – met de talige aard van zijn bezigheden:

‘Decennialang, realiseerde ik me, waren al mijn geestelijke bezigheden doelbewust van linguïstische aard geweest: schrijven, denken, beredeneren, lesgeven, praten (cijfers had ik, nadat ik vervroegd eindexamen wiskunde had gedaan, afgeschreven). Als ik sport bedreef zette ik de mentale kant ervan meteen om in woorden. Ik probeerde met woorden uit te vinden hoe ik alles moest doen. Hoe ik bij voetbal een doelpunt moest maken. Hoe ik mijn kajak op zijn staart kon laten ronddraaien. Hoe groot mijn stappen moesten zijn als ik een heuvel af rende, in plaats van op. Hetzelfde gold voor het bedrijven van de liefde. Ik vond het uit met woorden. En ik dacht echt dat iedereen dat deed, dat iedereen zijn daden in woorden uitlegde.’

 Ver weg – en misschien ook wel ver heen – trekt hij een verregaande conclusie:

‘De enige manier waarop ik een onomkeerbare verandering in mijn leven zou kunnen bewerkstelligen was het project – het woord “project” – te laten vallen at me al zo lang ik me kon herinneren gedreven had, geprikkeld had, en me ziek had gemaakt, concludeerde ik. Als ziekte bij een schrijver erop duidde dat hij uitverkoren was – waar had ik dat gelezen? -, dan zou stoppen met schrijven een noodzakelijk stop kunnen zijn naar genezing. Niet dat ik nog steeds ziek was. Maar genezen war ik ook niet. Wat deed ik anders hier in dit maffe klooster?’

Tim Parks schreef Leer ons stil te zitten (en daarna nog een boek en nog één), dus het lijkt erop dat hij zijn kwaal inmiddels onder controle heeft.

Misschien dat de zoektocht naar creativiteit in de hersenen van een writer at work als bijvangst informatie oplevert waarmee schrijvers die met ongemakken kampen hun voordeel kunnen doen.

Misschien ook interessant:

  1. Arnon Grunberg over meten tijdens het schrijven van Het bestand en (nog niet alles) weten.
  2. Ik dacht dat Arnon Grunberg iets anders bedoelde
  3. Je wordt niet vrolijk van het lezen van Het bestand van Arnon Grunberg
  4. Het bestand: hoe Arnon Grunberg mijn hersenen hackte

Filed Under: blog Tagged With: Arnon Grunberg, badmuts, beroepsziekten, Carel Peeters, creativiteit, elektroden, elektrodenbadmuts, hersenactiviteit, hersenen, Het avontuurlijk uitzicht: een essay over literatuur en kritiek, Hugo Verdaasdonk, Leer ons stil te zitten: een scepticus zoekt zin en gezondheid, lezers, liteatuurwetenschap, natuurwetenschap, novelle, schrijven, schrijvers, schrijverskwalen, Tim Parks

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Zoeken

  • Facebook
  • RSS
  • Twitter

Nieuwste berichten

  • Raoul de Jong boegbeeld Boekenweek, maar zijn werk wordt in hokjes gestopt
  • Rascha Peper: nu is ze er echt niet meer
  • Literatuur: het belang van representatie
  • Een kwestie: Roald Dahl aan de literaire schandpaal
  • Vragen naar de bekende weg: over het Kinderboekenweekgedicht van Pim Lammers

Spotlight

Auteurs

  • Liliane Waanders

Meest gelezen deze week

Tags

Adriaan van Dis Arnon Grunberg beeldende kunst boek boeken boekenweek Cees Nooteboom column De wereld draait door dood dwdd film fotografie gedicht Ilja Leonard Pfeijffer Jan Brokken journalistiek K.Schippers kunst lezen literatuur Louise O. Fresco Marguerite Duras muziek Oek de Jong Olympische Spelen Poetry International poëzie recensie roman Rotterdam schrijven sportzomer sportzomer 2012 sportzomer 2013 sportzomer 2014 stoïcijn tennissen Tour de France vertalen Virginia Woolf voetballen wielrennen William Shakespeare zomergasten

Zoeken

Volg Hanta

  • Facebook
  • RSS
  • Twitter

Hoofdmenu

  • Home
  • Over Hanta
  • Columns en beschouwingen
  • Recensies
  • Beschouwingen
  • Meer
  • Contact
  • Privacy statement

Rubrieken

  • Liliane leest
  • Kettinglezen & rijgschrijven
  • Mediamoment
  • Sportzomers en -winters!
  • Zomergasten
  • Thuisblijfreizen
  • Bouke’s blues
  • Proza
  • Poëzie

Net binnen

  • Raoul de Jong boegbeeld Boekenweek, maar zijn werk wordt in hokjes gestopt
  • Rascha Peper: nu is ze er echt niet meer
  • Literatuur: het belang van representatie

Archief

Auteurs

  • Liliane Waanders

Copyright © 2023 · News Pro Theme on Genesis Framework · WordPress · Log in

Hanta gebruikt cookies. Omdat een blog runnen zonder nou eenmaal niet kan. Wilt u geen cookies, zie dan de instructies hier: Meer over cookies Ok, ik snap het
Privacy & Cookies
Necessary Always Enabled