Voor Oek de Jong tot Wat alleen de roman kan zeggen kwam, had hij het al vaker over de roman. Hij praatte erover, hij schreef erover. Twee keer sprak hij er expliciet over tijdens lezingencycli aan de roman gewijd, en ging aan op een papier vastgelegde visie het gesproken woord vooraf. Een klievende roman – opgenomen in de essaybundel Een man die in de toekomst springt – is de neerslag van een lezing die hij in het kader van de cyclus De wonderbaarlijke lotgevallen van de roman in De Balie uitsprak aan het eind van de jaren negentig van de vorige eeuw.
Hoewel hij ook in die lezing al wijst op wat het voortbestaan van de roman kan bedreigen – de massamedia en de massacultuur – richt hij zich in die lezing op wat de roman moet zijn en moet doen. Een roman kan niet zonder stijl en compositie. Maar er is nog een derde element dat Oek de Jong van groot belang acht:
‘Ik verlang van een roman dat hij door zijn verhaal en door de kracht van zijn vormgeving, door wat hij is, terugleidt naar iets dat, tja, moeilijk te benoemen is en dat ik maar een naaktheid noem, en echtheid, die ontroert, bevrijdt en het mogelijk maakt “opnieuw te beginnen met leven” (…).’
Een roman moet klievend zijn, wil hij Oek de Jong echt kunnen boeien:
‘Er zijn romanschrijvers voor wie de roman de mogelijkheid is om een droomwereld te creëren, of een stoer verhaal te vertellen, of een virtuoos spel te spelen, of een tijdsbeeld te geven. Ik vind dergelijke romans alle de moeite waard en prachtig, op zijn tijd. Maar mijn voorkeur ligt bij de roman die klievend is, een roman die zich volgens waarschijnlijk oeroude patronen naar een onthulling en een katharsis beweegt, zoals al sedert mensenheugenis met de rituelen van het theater wordt gedaan.’
Recenter – in maart van dit jaar – sprak Oek de Jong opnieuw in De Balie. Nu was het thema De toekomst van de roman. Maar Oek de Jong weigerde te speculeren over wat de roman te wachten staat. Hij zegt aan het begin van zijn lezing dat het hem om het heden gaat. Maar iemand die alles in een breder perspectief plaatst ontkomt er niet aan
Van het verhaal dat hij in De Balie hield naar Wat alleen de roman kan zeggen is een kleine stap (Oek de Jong begint zijn verhaal na ongeveer negen minuten).
Leave a Reply