Maarten Asscher eindigt het openingsessay Appels en peren: lof van de vergelijking – uit de gelijknamige bundel – met de zin ‘Appels met appels vergelijken, daar is nog nooit iemand wijzer van geworden.’
Het essay Appels en peren: lof van de vergelijking is een pleidooi voor het gebruik van vergelijkingen – waaronder de historische vergelijking – omdat die vanwege hun simplificerende effect een uitermate effectief middel is om dingen duidelijk te maken.
Maarten Asscher erkent dat hij zich met manke vergelijkingen – de vergelijking van appels met peren is een onschuldige (vergeleken met historische vergelijkingen waarin gerelateerd wordt aan de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust), maar spreekwoordelijk geworden mank gaande vergelijking – op glad ijs begeeft:
‘De vergelijking is een beladen stijlmiddel, maar als dat middel met zorg wordt gehanteerd, is het een ijzersterk inhoudelijk denkgereedschap, een instrument tot analyse, debat en beter begrip. Dat geldt voor alle typen vergelijkingen, en meest van al voor de historische vergelijking, waartegen althans in onze tijd het vaakst en het hardst wordt geprotesteerd.’
Hoewel Maarten Asscher er vanwege het mank gaan van de vergelijking de voorkeur aan geeft appels met peren te vergelijken, zal niet iedereen het met zijn conclusie eens zijn dat het geen zin heeft om appels met appels te vergelijken en dat nog nooit iemand daar wijzer van geworden is.
In het belang van de appel is het zelfs noodzakelijk om appels met appels te vergelijken.
Paul van de Wiel says
Slordig denken is niemand vreemd. Ik heb altijd al gedacht dat het gebruikelijke spreekwoord een onjuist spreekwoord is, maar iedereen weet wat de bedoeling ervan is, en het komt vaak van pas. Bijvoorbeeld bij het beoordelen van rampen en de hulp daarbij. Zoals: ik geef niet voor de Filipijnen want in Princetown is ook nog niet veel gebeurd. Hier dan gaat het niet eens om het vergelijken maar om de conclusie die daaruit getrokken wordt. Verder ben ik het met jou eens dat appels goed met elkaar vergeleken kunnen worden, en dat een appelteler niet anders doet en een appelkoper ook niet. Vergelijken mag dus altijd, maar ben voorzichtig met de conclusies.