In de tweede aflevering van Ramses maakt Cees Nooteboom zijn opwachting. Misschien is het omdat ik de acteur die hem speelt – Xander van Vledder – niet ken, dat ik Cees Nooteboom meteen herkende. Nadat hij genoten heeft van Shaffy Chantant nodigt hij Liesbeth List uit om samen met vrienden nog een drankje te drinken in de Lucky Star. Liesbeth List wil niet, zij wil Ramses.
Cees Nooteboom was daar beroepsmatig. Hij was er opdat hij daarna iets over Shaffy Chantant kon schrijven. Wat, dat lees ik in Het voorlopige leven van Liesbeth List (2001) van Alex Verburg. (En dan wordt ook duidelijk waar feit en fictie elkaar overlappen en waar scenarioschrijfster Marnie Blok zich dichterlijke vrijheden veroorloofd heeft, al is het natuurlijk de vraag hoe waarheidsgetrouw Het voorlopige leven van Liesbeth List is):
‘Cees Nooteboom, van wie ik een paar jaar daarvoor nog een boek had gelezen voor mijn eindexamen, Philip en de anderen, schreef er in de Volkskrant een stemmig stukje over:
Het ligt aan de avond-Amstel als een wat luxueuze Canadese blokhut, maar mensen met veel fantasie hebben het een paviljoen genoemd, en nog wel een Miranda-paviljoen. Vroeger, en dat is dan toch nog maar een maand geleden, had het wat merkwaardige bouwsel de allure van een Geheime Plek waar oudere heren hun jongere vriendinnen ontmoetten, om dan met dezelve langdurig thee te drinken en over het ter plaatse vrij brede water uit te kijken en ook aan de overkant niets te zien, terwijl eveneens de begraafplaats vlakbij was, is.
Nu is het allemaal anders. Op vrijdag, zaterdag en zondag rijden er auto’s af en aan, er komt zelfs een boot uit de binnenstad, het beweegt er en het is er vol, en dat allemaal omdat uitgaand Amsterdam eindelijk weer een plek heeft gevonden om uit te gaan. Pessimisten hadden tegen John Rosinga en Ramses Shaffy gezegd dat ze er niet aan hoefden te beginnen, een cabaret zo laat op de avond, en op die duistere, afgelegen Rhijnvis Feithachtige plek, maar ze zijn er wel aan begonnen, en de pessimisten hebben ongelijk gekregen.’ (hier laat ik een stuk weg)
Dit is hoe het er tijdens Shaffy Chantant aan toe ging:
‘Polo de Haas, de pianist, komt op in rok, gaat achter de piano zitten. Ramses Shaffy achter een heel klein en laag orgeltje, Liesbeth List, die behalve dat ze erg mooi zingt ook nog de romantische roep heeft dat ze de dochter van de vuurtorenwachter van Ameland [sic!] is, komt op in een groen fluwelen pak met een broek van Dick Holthaus, en als laatste verschijnt dan Loesje Hamel, steeds opnieuw in andere en steeds mooiere kleren van Holthaus. Ze heeft een onderarmgroot vleugeltje bij zich dat ze op haar knieën zet, en waarop ze het openingslied meetokkelt. En elke avond is er een gast. De ene keer is dat Joop Admiraal die gedichten voorleest van Hans Lodeizen, het afgelopen weekend was het Albert Mol die zeer vertrouwelijke verhalen vertelde die hem ook weer verteld waren. De nummers worden aangekondigd door Loesje Hamel op een manier zoals dat waarschijnlijk nog nooit gebeurd is, dat wil zeggen bijna niet en daardoor juist heel erg, en dan ook nog elke keer anders, maar altijd zo dat er een hevig soort stilte tussen het met veel bekende gezichten versierde publiek neerstrijkt. Polo de Haas speelt composities van Stallaert, Satie, maar al die dingen heeft u al in de recensies kunnen lezen.
Waar het mij om gaat is dat het gelukt is. Shaffy heeft bij zijn verschillende vroegere pogingen pech gehad, en dat is een reden om hem en ons bij dit grote succes te feliciteren. De stad wilde wat anders, het heeft het gekregen. (…)’ (hier laten Liesbeth List en Alex Verburg iets weg)
In Het voorlopige leven van Liesbeth List komt Cees Nooteboom er bepaald niet genadig van af. Liesbeth List en hij waren dan wel vijftien jaar samen, maar de balans valt in zijn nadeel uit. Met terugwerkende kracht haalt Liesbeth List haar gram.
In hoeverre dat venijn ook in Ramses zit, moet volgende week blijken.
Hoewel Ramses niet voor niets Ramses heet, is Liesbeth List vanzelfsprekend prominent aanwezig. In deze aflevering wordt haar talent herkend. Behalve de Shaffy Cantate en Pastorale klinken in deze aflevering ook De Mauthausen-liederen, die niets met Ramses Shaffy maar voor mij alles met Liesbeth List – maar ook met Maria Farandouri – te maken hebben.
Liesbeth List zingt ze al haar hele werkzame leven. En is – als ik haar goed begrepen heb – van plan om dat zolang ze kan op 4 mei te blijven doen.
In zekere zin heeft Liesbeth List De Mauthausen-liederen aan Cees Nooteboom te danken. Met hem reisde ze graag en vaak naar Griekenland. Daar gingen ze gangen van Mikis Theodorakis na, die politiek stelling nam tegen het regime in een woelige periode in de recente Griekse geschiedenis.
Het was uiteindelijk Theodorakis zelf die haar, nadat hij Liesbeth List had zien optreden die haar vroeg zijn liederen op te nemen.
‘Toen de voorstelling afgelopen was, stapte Theodorakis op mij af. Een wat dikke, gemoedelijke baas in een slordig pak, schoenen met spekzolen, een totaal ander type dan ik mij had voorgesteld bij een felle fanatieke voorvechter van vrijheidsidealen.
“Ik wil dat u mijn liederen gaat zingen,” sprak hij langzaam en zonder omhaal van woorden, “de klank van uw stem past bij mijn muziek.”
Ik was te verlegen om iets te zeggen, was ook, net als later ten overstaan van Brel of Bécaud of Aznavour, bang dat mijn talenkennis niet toereikend was. Maar ik vond het een ongelooflijke eer dat hij mij vroeg.
Er werd meteen een afspraak gemaakt voor de volgende dag, bij Scheepmaker thuis. Daar draaide Theodorakis zijn Mauthausen-cyclus, op teksten van Iakovos Kambanelis en gezongen door Maria Farantouri. Om die liederen ging het. Lennaert Nijgh werd gevraagd ze te vertalen en de componist zou binnen afzienbare tijd naar Holland terugkeren met de orkestbanden.’
Dat laatste gebeurde niet: Mikis Theodorakis belandde in de gevangenis.
Wat ik niet wist, is dat het Liesbeth List aanvankelijk niet in dank werd afgenomen dat zij de liederencyclus vertolkte. Haar branie – want dat was het imago dat ze kreeg omdat zij bij Ramses Shaffy ‘hoorde’ – , paste niet bij de ernst van de kampliederen.
Hoe groot kan ongelijk zijn… – hier is te zien hoe Liesbeth List De Mauthausen-liederen zong toen ze ongeveer zo oud was als in de tweede aflevering van Ramses, de vertolking hieronder is van later datum (het jubileumconcert ter gelegenheid van haar zeventigste verjaardag) – kijk, luister en oordeel zelf.
Leave a Reply