Hij: Je hebt niets gezien in Hiroshima. Niets.
Zij: Ik heb alles gezien. Alles.
Zo begint Hiroshima mon amour.
En dit:
Zij: Hi-ro-shi-ma.
Zij: Hi-ro-shi-ma. Dat is je naam.
Hij: Dat is mijn naam. Ja. Jouw naam is Nevers. Ne-vers-in-Frank-rijk.
zijn de laatste woorden.
Hoewel ik meer films zag van de vandaag overleden Alain Resnais – tot vandaag wist ik niet of hij nog leefde of al gestorven was – dan alleen Hiroshima mon amour is deze mij het meest bijgebleven. Vast ook vanwege Marguerite Duras, die het scenario schreef.
Aanvankelijk zou Françoise Sagan dat gaan doen, althans dat was de bedoeling, maar ze kwam niet opdagen op de afspraak waar ze aan de regisseur zou worden voorgesteld. Toen viel de naam van Marguerite Duras.
Resnais reageerde meteen enthousiast, lees ik in Marguerite Duras: biografie van Laure Adler (vertaald door Théo Buckinx).
En Duras zei: “Laat hem maar opbellen.” Dat deed hij.
‘Ze nodigde hem uit de volgende dag de thee te komen gebruiken. “Het was geen thee, het was bier”, vertelt Resnais. “Het heeft vijf uur geduurd. We hebben ons samen geamuseerd.” Ze zijn het er direct over eens dat het geen documentaire moet worden. Het thema van de nucleaire Apocalyps zou niet op de voorgrond staan. Het gezamenlijke vertrekpunt was: is ons leven veranderd door de verschrikking die deze bom heeft opgeroepen?
Drie dagen na dit lange gesprek belt Marguerite Resnais op: “Ik heb een stuk dialoog geschreven, wilt u het lezen?” Het was een liefdesgesprek tussen een jonge Française en een Japanner, ik was lyrisch.’
Ze gaan met elkaar in zee.
‘Marguerite had negen weken om het scenario te schrijven. Resnais had maar één ding gezegd: “Schrijf literatuur, bekommer u niet om de camera.” Maar Duras heeft de tijd niet om literatuur te bedrijven. Ze weet niet hoe je een scenario schrijft en heeft geen idee hoe ze te werk moet gaan.
Resnais stelt haar gerust, hij zegt dat ze door moet gaan en moet schrijven zoals het haar goeddunkt. “Ga uw gang, we hebben het geluk een film te maken die niet duur is,” zegt hij telkens.’
Ik heb haar scenario vaker gelezen dan ik zijn film gezien heb. Haar woorden – die dialogen en de verbindende teksten – zijn beeldend genoeg.
Bovendien voegt ze nog iets toe: ‘De scènes van Nevers, die geen deel uitmaakten van het oorspronkelijke scenario (juli 1958), zijn als commentaren geschreven voor de opnamen in Frankijk begonnen (december 1958). Zij zijn dus het onderwerp van een werk dat geheel los van het script stat (zie aanhangsel De nachtelijke zekerheden), schrijft ze in het woord vooraf van Hiroshima mon amour.
Dit is een van die scènes:
‘Bij de beelden van de door de kinderen verloren glazen knikker
Ik heb weer geschreeuwd. En die dag heb ik een kreet gehoord. De laatste keer dat ze me in de kelder gestopt hebben. Hij is naar me toe gerold (de knikker), heel langzaam, heel traag, als een belangrijke gebeurtenis.
In het binnenste van de knikker stroomden gekleurde rivieren, onstuimige rivieren. In het binnenste van de knikker was het zomer. De zomer was ook in de warmte die hij uitstraalde.
Ik wist reeds dat je de dingen niet meer meest eten, niet meer het-doet-er-niet-toe-wat eten, niet de muren, niet het bloed van je handen, niet de muren. Ik heb heel vriendelijk alleen naar de knikker gekeken. Ik heb hem tegen mijn mond gelegd, maar zonder erin te bijten.
Een dergelijke ronding, een dergelijke volmaaktheid, stelden een onoplosbaar probleem.
Misschien ga ik hem stukgooien. Ik gooi hem weg, maar hij springt terug naar mijn hand. Ik probeer het opnieuw. Hij komt niet terug. Hij verdwijnt.
Als hij verdwijnt, is er iets dat opnieuw begint, iets dat ik herken. De angst komt terug. Een knikker kan niet sterven. Ik herinner het me. Ik zoek. Ik vind hem terug.
Geschreeuw van de kinderen. De knikker is in mijn hand. Geschreeuw. Knikker. Hij is van de kinderen. Neen. Ze krijgen hem niet meer. Ik open mijn hand. Daar ligt hij, gevangen. Ik geef hem terug aan de kinderen.’
Hiroshima mon amour leverde Marguerite Duras een Oscarnominatie op. Voor Emmanuelle Riva – zij was ‘elle’- was het haar filmdebuut. Emmanuelle Riva die recent schitterde in Amour van Michael Haneke.
Hier de hele film, en hier een essay waarin taal en beeldtaal worden vergeleken.
Leave a Reply