Ontberingen op zee
‘Elk nadeel heeft zijn voordeel’, dat zou Johan Cruijff zeggen – maar dan wel in onvervalst plat Amsterdams – als hij op de laatste bladzijde van Arctisch dagboek van Jelle Brandt Corstius aanbeland zou lezen wat de reis op het cruiseschip MS Discovery de schrijver van het Boekenweekessay gebracht heeft. De reis zelf was verschrikkelijk – Jelle Brandt Corstius wordt voortdurend aangeklampt door mensen die zichzelf en hun reiservaringen aan hem opdringen – maar aan het einde van de reis heeft Jelle Brandt Corstius voor het eerst heimwee: ‘En verdomme, wat voelt dat goed.’
Aan iemand die ingesteld is op avontuurlijk reizen – ‘Bij reizen gaat het niet om de eindbestemming, maar om de weg ernaartoe. De eindbestemming is gewoon een excuus om een reis te maken, maar echt geslaagd is de reis pas als je die eindbestemming nooit bereikt’- is een van a tot z geregisseerde reis met tot op de minuut geplande uitstapjes natuurlijk niet besteed.
Maar Jelle Brandt Corstius is een van de ‘attracties’ tijdens de cruise – hij houdt drie lezingen die, waar of niet waar, niet zo in de smaak van het belezen publiek vallen – en hoewel hij van de organisatie maar een paar dagen aanwezig hoeft te zijn, wil hij wel wat langer mee. Gratis en voor niets – altijd Nederlands gebleven – naar een gebied dat zijn belangstelling heeft, dat wil hij wel, al benauwt de wetenschap dat hij niet zomaar van boord kan hem bij voorbaat.
Als het hem allemaal teveel wordt – als voor de tweede keer iemand hem naar zijn mening over de man die hem als presentator van Zomergasten opvolgde vraagt, de naam van de beste man verhaspelend – sluit hij zichzelf op in zijn patrijspoortloze hut en schrijft daar voor het eerst – bijna voor het eerst – van zijn leven in een dagboek: Arctisch dagboek.
Even daarvoor had hij dat ook al overwogen: ‘Kort overwoog ik een dagboek te beginnen, maar dat vond ik te pathetisch, op dat moment in ieder geval. Ik heb nog nooit van mijn leven een dagboek bijgehouden. Het schijnt ontzettend goed te zijn, het opschrijven van gevoelens et cetera. Maar ik vond het een absurde gedachte dat ik iets alleen voor mezelf op zou schrijven. Waarom zou ik het dan doen? Nog los van het principe dat ik nooit iets opschrijf zonder ervoor betaald te worden. Daarom heb ik ook nooit voor de schoolkrant geschreven.’
Het is natuurlijk de vraag of wat Jelle Brandt Corstius in zijn Arctisch dagboek prijsgeeft waar is. Het genre vereist eerlijkheid, maar uiteindelijk is het ook maar een genre, een literaire vorm. Ik ben niet geneigd dit te geloven: ‘Ik heb besloten om het dagboek in al zijn rauwheid intact te laten’, daarvoor is Arctisch dagboek veel te goed geordend, gedoseerd en geschreven.
Dat Jelle Brandt Corstius niet instaat voor de waarheid van het document – hoewel hij ook dit schrijft ‘Straks ga ik er nog allemaal dingen bij verzinnen, en dat wil ik natuurlijk niet’ – geloof ik geloof ik wel. En dat is dan weer jammer. Want wat Jelle Brandt Corstius schrijft over de Parallelle Jelle (de Jelle van televisie) die hij niet is; de pijn die opwelt als een vrouw die zijn moeder goed gekend heeft hem uitgebreid over haar wil vertellen (‘Het probleem was dat ik op dat moment alleen maar kon denken: ik zit hier met een vreemde die meer van mijn moeder weet dan ikzelf’ – Jelle Brandt Corstius was drie toen zijn moeder overleed, hij heeft geen herinneringen aan haar) en over het ontluiken van zijn liefde voor Rusland (liefde die hij in Arctisch dagboek deelt) door eindeloos in de gezins-Bosatlas van 1984 te lezen, is te mooi om niet waar te zijn.
Inmiddels zit ik gebogen over mijn oude Grote Bosatlas – ook niet helemaal heel meer – om te kijken of Jelle Brandt Corstius niet stilletjes wat eilanden aan het Russische territorium heeft toegevoegd – als gewaarschuwd mens kun je niet achterdochtig genoeg zijn – maar ik geloof dat dat wel meevalt.
Voor wie reizen verafschuwt, is Arctisch dagboek een bevestiging van het eigen gelijk. Bij mij begon het gek genoeg toch te kriebelen, terwijl ik toch een overtuigd thuisblijfreiziger ben. Jelle Brandt Corstius schrijft namelijk net zo aanstekelijk als hij programma’s maakt.
Leave a Reply