Sissinghurst: An Unfinished History – Adam Nicolson
Wat ons die zomer dat we Kent van oost naar west doorkruisten precies voor ogen stond, kan ik me niet meer herinneren. Feit is dat we na een week Canterbury en een fietstocht door het heuvelachtige graafschap eerder dan gepland huiswaarts keerden. Sevenoaks Weald werd ons Waterloo, en wat ik nu zoveel jaar na dato nog steeds betreur is dat wij onderweg twee huizen passeerden waar ik graag een kijkje had willen nemen.
Van waar wij op een hobbelig veld de laatste avond onze tent plantten, zouden we Knole toch moeten hebben zien liggen, denk ik elke keer weer als ik kijk naar de foto’s die ik daar van het landschap dat zich rondom ons uitstrekte maakte. Maar ik zie dat zo karakteristieke silhouet niet. So near and yet so far.
Eerder die dag passeerden we net zo rakelings Sissinghurst toen we door Staplehurst kwamen en richting Marden aanhielden.
Beide huizen werden bewoond door Vita Sackville-West. Het ene – Knole – was het voorvaderlijke huis dat ze als vrouw niet kon erven. Er wordt wel gezegd dat het andere – Sissinghurst met de kenmerkende toren – een substituut was voor dat talloze kamers tellende heimweehuis.
Vita Sackville-West schreef in 1922 Knole & The Sackvilles. Ik heb een exemplaar uit 1976 – de vierde druk van de vierde editie, gedrukt in Tonbridge – maar ik durf dat boek nauwelijks nog aan te raken, zo stukgelezen is het (was het al toen ik het kocht).
Virginia Woolf schreef in 1928 Orlando: a biography – ‘de langste en charmantste liefdesbrief in de literatuur’, noemde Nigel Nicolson, zoon van Vita Sackville-West en Harold Nicolson de roman die door Virginia Woolf aan zijn moeder werd opgedragen – waarin zij het leven beschrijft van Orlando die vierhonderd jaar leeft en tijdens dat leven van geslacht verandert – van man naar vrouw, waardoor hij het huis dat al eeuwen in het bezit van zijn familie is niet kan erven.
Nigel Nicolson schreef in 1973 verbindende hoofdstukken bij de nagelaten geschriften van zijn moeder en noemde dat boek Portrait of a Marriage. Daarin komt Sissinghurst op de laatste bladzijden voor. Vita Sackville-West en Harold Nicolson kochten het in 1930.
Vanwege die levens en die boeken had ik Knole en Sissinghurst willen zien, niet vanwege de tuinen die Vita Sackville-West met veel verstand van zaken – lees haar In de tuin of Vita Sackville-West Harold Nicolson Sissinghurst:: Portrait eines Gartens (door samenstelster Julia Bachstein opgedragen aan Nigel Nicolson) – er aanlegde.
Vita Sackville-West wijdde een gedicht aan Sissinghurst: Sissinghurst: a Poem, dat voor V.W. – Virginia Woolf – was. Dat gedicht begint zo:
A tired swimmer in the waves of time
I throw my hands up: let the surface close:
Sink down through centuries to another clime,
And buried find the castle and the rose.
Buried in time and sleep,
So drowsy, overgrown,
That here the moss is green upon the stone,
And lichen stains the keep.
I’ve sunk into an image, water-drowned,
Where stirs no wind and penetrates no sound,
Illusive, fragile to a touch, remote,
Foundered within the well of years as deep
As in the waters of a stagnant moat.
Yet in and out of these decaying halls
I move, and not a ripple, not a quiver,
Shakes the reflection though the water shiver, –
My tread is to the same illusion bound.
Here, tall and damask as a summer flower,
Rise the brick gable and the springing tower;
Invading Nature crawls
With ivied fingers over rose walls,
Searching the crevices,
Clasping the mullion, riveting the crack,
Binding the fabric crumbling to attack,
And questing feelers of the wandering fronds
Grope for interstices,
Holding this myth together under-seas,
Anachronistic vagabonds!
Er zit een boel (metaforisch) water in dit gedicht en als ik het herlees staat het water hoog in het zuiden van Engeland. Uit wat ik uit de berichtgeving opmaak, valt het daar nu mee.
Wat niet meevalt is Sissinghurst in oude luister herstellen, en dat is wat Adam Nicolson – zoon van Nigel Nicolson, kleinzoon van Vita Sackville-West – wil. Over dat streven schreef hij in 2008 Sissinghurst: An Unfinished History
Na de dood van zijn vader gaat Adam Nicolson met zijn gezin wonen in het huis dat dan al niet meer in bezit is van de familie. Zijn vader heeft het ietwat overhaast aan The National Trust overgedragen toen het draaiend houden van the estate te duur werd, maar de nazaten mogen er blijven wonen.
‘My father became, in the last forty years of his life, Sissinghurt’s custodian, librarian, archivist, publicist, and entrepreneur. All through the peak of the Bloomsbury boom, he carried on an enormous and global correspondence with scholars and fans. He edited his father’s diaries and letters in three fat volumes, sponsored two different histories of the garden and its history, helped en encouraged separate biographies of each of his parents, and, as the culmination of this campaign, wrote Portrait of a Marriage, published in 1973 simultaneously on both sides of the Atlantic. It told the story of Vita and Harold’s many love affairs, almost exclusively homosexual, and sent shivers of outraged delight around the world. You could tell, each year, where the latest foreign editions had appeared, as first American and French, then German, Dutch and Danish, Latvian and Russian, Hungarian, Greek, Turkish, and, finally, Japanese and Korean enthusiast for Sissinghurst and its literary-lesbian-hortico-aristocratic amalgam arrived at the gate to drink at the shrine. My sisters and I used to stand there trying to spot the territories my father’s publishing campaign had recently conquered.’
Misschien is het maar goed dat ik er nog nooit geweest ben…
Adam Nicolson heeft – maak ik op uit wat ik over haar gelezen heb – een aardje naar zijn grootmoeder. Hij hecht aan de band die zijn familie met het huis heeft. Hij hecht aan het in oude luister herstellen van de zelfvoorzienende onderneming die Sissinghurst ooit geweest is.
‘Remembering what had been there, I came to realize what had gone: the sense that the landscape around the house and garden was itself a rich and living organism. By 2004, all that had been rubbed away. An efficiently driven tourist business, with an exquisite garden at its center, was now set in the frame of a rather toughened and empty landscape. It sometimes seemed if Sissinghurst had become something like a Titian in a car park.’
In Sissinghurst: An Unfinished History koppelt hij de geschiedenis van Sissinghurst aan de geschiedenis van het ommeland en dat wisselt hij af met de weg die hij bewandelt om The National Trust en de mensen die er werken te overtuigen van zijn goede bedoelingen.
‘Perhaps Sissinghurst could be considered a product, and like all products it needed to renew itself, to sew together its old self, its particular qualities, with a new kind of response to an evolving world. And perhaps, now I look back on it, that is what I was engaged in: a rebranding exercise. What, in the most brutal, modern commercial language was the business here? Heritage horticulture with a lesbian-aristocratic gloss, allied to a tranquillity destination with café and gift shop attached. That was the old proposition. My ideas, equally brutally seen, were to bump that into another market niche by laying over it a holistic real-food agenda that would appeal to the urban middle classes, precisely the kind of moneyed market the National Trust needed to court. I can write that now, three years later; it was certainly not how I was thinking at the time.’
Zijn ideeën botsen met de opvattingen van The National Trust. Voor The National Trust is het belangrijk dat Sissinghurst rendabel is. Ook als hij het personeel probeert te overtuigen ondervindt hij weerstand. Wat hij compleet over het hoofd gezien heeft is dat Sissinghurst niet alleen voor hem betekenis heeft, maar ook voor die mensen die er vaak al heel lang de gasten ontvangen. Het Sissinghurst waar zij aan vasthouden verschilt wezenlijk van het Sissinghurst waar Adam Nicolson aan gehecht is.
Naarmate ik verder vorder in Sissinghurst: An Unfinished History meen ik in Adam Nicolson ook trekken van zijn vader te herkennen. Die vader ken ik niet, maar ik heb hem Portrait of a Marriage nooit vergeven. Ik ben er niet van overtuigd dat Vita Sackville-West haar weergave van de affaire die ze met Violet Trefusis had in deze vorm prijsgegeven zou hebben – ze schreef er wel over, maar maakte er literatuur van, lees: Challenge (zoals ook Violet Trefusis het in een van haar verhalen verwerkte: Broderie Anglaise). Tot haar dood bewaarde ze het manuscript in een afgesloten leren tas.
In zijn streven het huwelijk van zijn ouders te portretteren ging Nigel Nicolson wat mij betreft te ver.
Dat Nigel Nicolson later verklaarde spijt te hebben en zich schuldig te voelen, pleitte hem wat mij betreft niet vrij. Adam Nicolson verbloemt de kwestie in Sissinghurst: An Unfinished History niet:
‘He had jusified it, he wrote in his own self-reproaching memoir, written twenty years later, as “a eulogy of marriage, [which] had lessons for other people who found themselves lesbians and homosexuals, but could still have a very happy marriage. It might ‘help’ people, I wrote, but this was special pleading. I was finding excuses for my guilt. That guilt had still not dissolved.’
Anders dan zijn vader speelt Adam Nicolson open kaart, maar hij is minstens zo vasthoudend als het om zijn overtuigingen gaat.
Hoe aanwezig zijn familie in Sissinghurst: An Unfinished History ook is, het gaat Adam Nicolson om het landgoed. Om de natuur. Om de omgeving. Om de wederzijdse afhankelijkheid van lokale gemeenschappen. Daarover schrijft hij met compassie en historisch inzicht. Het is meer dan de moeite waarom om in zijn voetsporen de omgeving te verkennen.
Een omgeving die mij vreemd is, ook al ben ik er rakelings langs gefietst. Dat was op een warme zomerse dag, waar verkoeling ver te zoeken was. Misschien dat ik me daarom geen bossen herinner:
‘As much as the clay, the trees are at the heart of Sissinghurst. To the south and west of here, the woods of the High Weald make up a broken, parcelled, varied country, thick with tiny settlements and ancient names, all of them in their own nests of privacy, tucked in among the folds of the woods on the hills. It is still possible, even today, to walk for eighty miles in a line going west from Sissinghurst – if you are careful and pick your path – without leaving woodland for more than quarter of a mile a time. Not until you reach the Hamshire chalk at Selborne does open country defeat you. Weald means Wald, the great wood of England, and although it has been eaten into and nibbled at for at least fifteen centuries, and perhaps for more like fifty, it persists. It is the frame of Sissinghearst, the woods, in Kipling’s words, “that know everything and tell nothing.”
Wood to Sissinghurst is like sea to an island. Everything in the Weald, in the end, comes back to the wood.’
(Over eilanden weet Adam Nicolson overigens ook het een en ander. Hij erfde op zijn eenentwintigste van zijn vader een eilandengroep: The Shiants – die hij op zijn beurt weer doorgaf aan zijn zoon Tom toen die eenentwintig werd. Over dat bezit en de verantwoordelijkheden die daarmee gepaard gaan schreef Adam Nicolson bij wijze van dankjewel aan zijn vader – aan wie het boek opgedragen is – Searoom / Zeezicht: leven op een onbewoond eiland.)
Adam Nicolson heeft een lange adem nodig en moet concessies doen, maar uiteindelijk slaagt hij er in om de juiste mensen voor zijn plannen te interesseren en iets van zijn idealen te realiseren. Sissinghurst is work in progress.
Toen wij Sissinghurst niet bezochten, leefde Nigel Nicolson nog en ging alles nog zijn gewone gangetje.
Ik wilde Knole en Sissinghurst zien vanwege de literatuur. Ik wilde er geweest zijn om de levens die er geleefd en de boeken die er (over) geschreven werden beter te kunnen doorgronden. Via de huizen wilde ik terug in de tijd.
Maar ook huizen kunnen het zich niet veroorloven op de plaats rust te houden en de toekomst gelaten af te wachten. Ook een huis is een levend organisme dat moet evolueren om te overleven.
Sissinghurst: An Unfinished History: the Quest to restore a working farm at Vita Sackville-West’s legendary garden
Adam Nicolson
London : Viking, 2010
ISBN 978-0-670-02173-4
Leave a Reply