Nee, lesbisch zou ik haar toch niet noemen, denk ik als ik dit bericht lees:
‘De Nederlandse regisseur Sacha Polak gaat een film maken over de lesbische schrijfster Virginia Woolf. Dat melden buitenlandse media.
De film, die als werktitel Vita and Virginia heeft, concentreert zich op de relatie tussen Woolf en Victoria Sackville-West.’
Zelf zou ze dat woord ook niet gebruikt hebben, denk ik. Een film over de relatie tussen Vita Sackville-West en Virginia Woolf zou juist over het ambigue van die ‘vriendschap’ moeten gaan.
Er staat meer in dat bericht waar ik zo mijn twijfels over heb. Het staat er allemaal net iets te speculatief.
—
Voor de film die Sacha Polak gaat maken, schrijft Dame Eileen Atkins het scenario. Dat scenario is gebaseerd op haar eigen ‘toneelstuk’ Vita & Virginia dat in 1995 voor het eerst in boekvorm verscheen – Matin van Veldhuizen vertaalde het en maakte in 2001 met Theatergroep Carrousel de voorstelling Vita & Virginia. Nettie Blanken was Virginia Woolf, Trudy de Jong Vita Sackville-West.
Zelf vindt Eileen Atkins Vita & Virginia geen toneelstuk. Ze schreef het ook niet als toneelstuk. Het ontstond omdat Eileen Atkins tegemoet wilde komen aan verzoeken om op te treden tijdens literaire bijeenkomsten, maar per se geen gedichten wilde voorlezen:
‘And then it really started because people are always asking actors to do poetry readings on Sunday nights and I hate poetry readings. A lot of actors stand up and emote. I don’t like it. I like poetry being read quietly to yourself. I thought, I wish there was something you could do. I wonder if I could find some letters. And then I came across the letters. I thought, I’ll turn it into a Sunday night thing.’
Op basis van die brieven maakte Eileen Atkins Vita & Virginia, waaraan die oorsprong is af te lezen. Vita& Virginia is fragmentarisch. En Virginia Woolf en Vita Sackville-West praten vooral tegen en over, maar niet met elkaar.
Het bleef niet bij ‘a Sunday night thing’, al waren de ‘voorstellingen’ die Eileen Atkins – die overigens vooral actrice is – in Londen gaf, geen doorslaand succes. Toen ze Vita & Virginia samen met Vanessa Redgrave in 1994 op Broadway speelde, werd het daar een grote hit.
—
In een interview met The Arts Desk – waaruit ook het vorige en de nog volgende citaten afkomstig zijn – wordt Eileen Atkins naar haar visie op Virginia Woolfs seksualiteit gevraagd:
‘And what are your thoughts on her sexuality?
To my mind she was frigid. Probably because she was fiddled about with by her half-brother. It didn’t affect Vanessa. She was 13 when her mother died. Fiddled about with in quite a big way because she, I think, was more scared than Vanessa and more of a nervous disposition and therefore probably let him go further. They both suffered it because they knew nobody would believe them. They had nobody to go to. Then their stepmother died within a couple of years. There was a lot to make her frigid. I don’t think she was sexually orientated really towards women. I think that she wanted to be mothered and the mothering with Vita just went that far. They only actually did it about twice and evidently Leonard had attempted to have sex with her about two or three times as well and it just wasn’t a success and they stopped. I think she just found sex almost impossible.’
Dat Vita en Virginia zich tot elkaar aangetrokken voelen blijkt uit hun correspondentie – onder andere gebundeld in The Letters of Vita Sackville-West to Virginia Woolf, geredigeerd door Louise DeSalvo & Mitchell A. Leaska. Uit die brieven maakte Eileen Atkins een keuze, en dat leidde onder andere tot deze tot het publiek gerichte bekentenissen in het eerste bedrijf van Vita & Virginia:
VITA
tegen publiek
Ze is voorbeeldig gezelschap. Ze is zo kwetsbaar onder al die genialiteit. Ik hou gruwelijk veel van haar, maar ik wil niet belanden in een relatie waar ik geen vat op heb. Harold zegt dat het zoiets zou zijn als roken boven een open benzinetank.
VIRGINIA
tegen publiek
Ik ben altijd laf geweest op het seksuele vlak. Mijn doodsangst voor het echte leven heeft me altijd in een klooster gehouden. Clive en nu ook Vita noemen me een koude kikker en ik spring terwijl ik hun hand vasthoud en put enorm veel bevrediging uit het lichaamscontact met zowel man als vrouw. Wat ik van jou wil is de illusie om de wereld te laten dansen.
VITA
tegen publiek
Ik ben doodsbang om fysieke gevoelens in haar los te maken vanwege haar gekte. Ik heb geen idee wat voor effect dat zou hebben. Ik wil natuurlijk niet met vuur spelen.
VIRGINIA
tegen publiek
Ik heb een regenjas achtergelaten, een kristallen liniaal , een agenda uit het jaar 1903, een paar rode handschoenen, een broche en een kruik; dus aan het eind van het jaar ben ik helemaal uitgekleed. Ik ben heel erg charmant. Vita is een lekkere oude ruige schaapshond. Ik ga onmiddellijk een paar nieuwe handschoenen aanschaffen. Ik vind het heerlijk met Vita. — Drie jaar na de uitverkochte zalen op Broadway speelde Vanessa Redgrave de titelrol in de door Marleen Gorris geregisseerde film Mrs Dalloway. Gebaseerd op het boek van Virginia Woolf. Eileen Atkins schreef ook voor die film het scenario.
—
Zelf zegt Eileen Atkins dat ze vroeger op Virginia Woolf leek. Misschien dat ze daarom in een inmiddels redelijk ver verleden gevraagd werd voor een film over haar. Een film die nooit gemaakt werd, maar Eileen Atkins wel aan het lezen zette. Eerst over Virginia Woolf, maar uiteindelijk – toen ze halverwege de dertig was – ook het werk van.
Vita & Virginia was niet Eileen Atkins’ eerste Woolf-project. In het seizoen 1990-1991 speelde ze A Room of One’s Own, voor toneel bewerkt door Patrick Garland. Hij zorgde ervoor dat zij in contact kwam met de erven Woolf en toestemming kreeg om de brieven voor haar voorstelling over Vita en Virginia te gebruiken. Het was zijn tegenprestatie voor haar toezegging om in A Room of One’s Own Virginia Woolf te zijn.
—
‘Mrs Dalloway said she would buy the flowers herself.’ Zo begint Virginia Woolf haar roman Mrs Dalloway.
(De eerste zin van het oorspronkelijke, door Virginia Woolf afgekeurde hoofdstuk – Mrs Dalloway in Bond Street, het staat in Mrs. Dalloway’s Party: a short story sequence by Virginia Woolf, samengesteld en van een inleiding voorzien door Stella McNichol – luidde: ‘‘Mrs Dalloway said she would buy the gloves herself.’)
Eileen Atkins speelt een kleine rol in The Hours, de film die Stephen Daldry maakte naar de door David Hare tot filmscript geschreven roman van Michael Cunningham, die voor zijn roman teruggreep op Mrs Dalloway.
Ze is de vrouw bij wie Mrs Dalloway haar bloemen koopt. In de roman van Virginia Woolf heet haar personage Miss Pym. In The Hours Barbara. Een grapje van Michael Cunningham? Barbara Pym bestaat.
Het is geen grote rol. Heel veel meer – wel iets meer – dan dit heeft Eileen Atkins niet uit haar hoofd hoeven leren (Clarissa is Clarissa Vaughan en wordt gespeeld door Meryl Streep.)
BARBARA
I actually tried to read Richard’s novel.
CLARISSA
Oh, did you? I know it’s not easy.
BARBARA smiles, not unkindly, at the understatement
CLARISSA
I know. It did take him ten years to write.
BARBARA
Yeah, well, I figured. Maybe it takes another ten to read.
CLARISSA just smiles, coming to the counter to collect her flowers
BARBARA
It’s you, isn’t it?
CLARISSA
What is?
BARBARA
In the novel: Isn’t it meant to be you?
CLARISSA
Oh I see. Yeah.
CLARISSA shrugs, half pleased, half embarrassed.
CLARISSA
I mean, in a way. Sort of. Richard’s a writer. That’s what he is. He uses things which actually happen.
BARBARA
Yes.
CLARISSA
And years ago, he and I were students, it’s true. But then he changes things.
BARBARA
Sure.
CLARISSA
I don’t mean it in a bad way.
BARBARA looks at her a moment. CLARISSA frowns.
CLARISSA
More like, he makes them his own.
—
Het is de vraag of Eileen Atkins die rol heel erg van harte speelde. Tegen de tijd dat zij het filmscript van Vita and Virginia voltooide, troefde Michael Cunningham haar niet alleen met een roman af, binnen no time lag er ook dat filmscript op basis van het boek:
‘Was it difficult to hand over the baton in The Hours, which you were in?
Is there a room I can go away in and throw things? It was agonising for me! I had just done my own film script of Vita and Virginia – may I say, a true portrait? And it was all so ironic because Michael Cunningham [author of the novel The Hours] has said publicly that he got interested in Virginia Woolf because he came to see me in A Room of One’s Own. He came home, re-read Virginia Woolf and wrote The Hours. Just when I get my script ready, I’m handed the book, the next thing I know there is a film script. Of course the portrait of Virginia in the movie is almost completely… it’s not that it’s wrong but it’s only one side of Virginia. It’s her depression. That was serving the novel, I understand that, this perpetual thing about being dreary. Always the first thing people said to me was, “I had no idea she was so funny.” It came as a real thrill to me that I made people go back and read it and see how witty she was and funny and passionate. Just not sexually passionate. When I first got the script [of The Hours] I threw it from one end of my apartment in New York to the other. I thought, right, OK, you’ve had your temper. It’s going to be done anyway, so grit your teeth, take the day’s filming in it, meet Stephen Daldry, have a day with Meryl Streep and fuck everybody. And that’s what I did.’
—
‘A true portrait.’ Zo noemt Eileen Atkins haar Vita and Virginia.
De film gaat er dus toch nog komen. En Sacha Polak is de regisseur. Als alles gaat zoals het nu gepland is beginnen de opnamen in 2015.
Leave a Reply