Mensen die het weten kunnen zeggen dat ze twee keer aanwijsbaar in dit sonnet aanwezig is:
Those lips that Love’s own hand did make,
Breathed forth the sound that said ‘I hate’,
To me that languished for her sake:
But when she saw my woeful state,
Straight in her heart did mercy come,
Chiding that tongue that ever sweet
Was used in giving gentle doom;
And taught it thus anew to greet;
‘I hate’ she altered with an end,
That followed it as gentle day,
Doth follow night, who like a fiend
From heaven to hell is flown away.
‘I hate’, from hate away she threw,
And saved my life, saying ‘not you’.
William Shakespeare zou in Sonnet 145 twee keer verwijzen naar Ann Hathaway, zijn vrouw.
In Shakespeare, het essay dat Germaine Greer over haar man schreef, speelt Ann Hathaway, gemeten naar het aantal keren dat haar naam genoemd wordt, geen rol van betekenis. Germaine Greer richt zich in Shakespeare niet op het leven van William Shakespeare – die vandaag 450 jaar geleden werd geboren – maar op wat Shakepeare heeft bijgedragen aan de waarden die als typisch Engels worden beschouwd.
Haar afwezigheid lijkt daardoor gerechtvaardigd, maar tegelijk is het ook wel een beetje vreemd. Want als Germaine Greer in dat boek bijvoorbeeld over Shakespeare’s kijk op het huwelijk schrijft, zo een kleine kanttekening naar zijn eigen huwelijk wel op zijn plaats geweest zijn.
Ruim twintig jaar na Shakespeare (1986) verscheen De vrouw van Shakespeare (2007), waarin Germaine Greer op basis van de schaarse feiten die over haar bekend zijn het leven het leven van Ann Hathaway en haar invloed op haar man reconstrueert.
In Shakespeare was vooral de Shakespeare-kenner Greer aan het woord – ze studeerde ooit af op de vroege komedies van Shakespeare – in De vrouw van Shakespeare (vertaling: Hanneke Bos en Wybrand Scheffer) doet ze haar feministische reputatie eer aan.
‘Wie vertrouwd is met de westerse literaire cultuur móet zich wel afvragen waarom een intelligente vrouw in ’s hemelsnaam echtgenote zou willen worden. Echtgenotes zijn op z’n gunstigst onzichtbaar, zoals de vrouwen van vrijwel alle grote schrijvers die schooljongens vroeger tijdens de les voorgeschoteld kregen.’
Dat Ann Hathaway veel minder zichtbaar was dan haar man, had (natuurlijk) niet alleen met Shakespeare te maken. Het hoort ook bij de tijd en hoe er in die tijd tegen vrouwen aangekeken wordt.
‘Door te doen wat van haar verwacht werd – haar mond houden en buiten beeld blijven – heeft Ann Shakespeare een gat met de contouren van “echtgenote” achtergelaten in de biografie van William Shakespeare. De bardolaters, de onvoorwaardelijke fans van de Bard, hebben dat gat later opgevuld met hun eigen gissingen, die in de meeste gevallen noch henzelf, noch hun held veel goed hebben gedaan. Anns voornaam en waarschijnlijke geboortedatum waren bekend van haar graf in de Holy Trinity Church in Stratford. Shakespeare’s eerste biograaf, Nicolas Rowe, kwam met haar meisjesnaam aandragen, en daar bleef het bij tot 1790.’
Van Ann Hathaway ontbreekt in de officiële bronnen bijna elk spoor, maar als het idee dat Germaine Greer in het laatste hoofdstuk van De vrouw van Shakespeare oppert – Over de absurde gedachte van de onversaagde schrijfster dat Ann Shakespeare betrokken was bij de totstandkoming van de First Folio, dat zij daaraan niet alleen papieren maar wellicht ook geld bijdroeg om de uitgevers schadeloos te stellen en ze de gelegenheid bood een boek waarvan de productiekosten erg hoog waren te verkopen tegen een prijs die jonge heren konden betalen – klopt, heeft Shakespeare veel aan zijn vrouw te danken.
Het zou zo gegaan kunnen zijn, maar niemand is ooit op het idee gekomen dat sereius te onderzoeken – schrijft Germaine Greer op een van de laatste bladzijden van haar biografie want:
‘De gedachte dat de weduwe van Shakespeare een secretaris in dienst nam om de uitgave van de verzamelde toneelwerken van haar man voor te bereiden is zo vergezocht dat niemand er ooit serieus bij heeft stilgestaan.’
Een paar regels later relativeert ze haar theorie:
‘Net als vrijwel alles wat er verder in dit boek staat is het bovenstaande speculatief, en niet waarschijnlijker of onwaarschijnlijker dan wat in het algemeen wordt aangenomen. Ann Shakespeare kan met goed fatsoen niet uit het leven van haar echtgenoot worden weggeschreven, al is het alleen maar omdat hij zich zelf zo goed bewust was van de uitdagingen die het huwelijk het leven bood, als een “koop voor ’t leven”.’
Grappig… terwijl Germaine Greer er een heel boek lang voor ijvert dat Ann Hathaway het respect krijgt dat haar op grond van haar verdiensten toekomt, dreigt ze hier niet alleen de vrouw van Shakespeare maar ook zichzelf te diskwalificeren door het woord ‘speculatief’ te gebruiken.
Dat wat Germaine Greer schrijft ‘niet waarschijnlijker of onwaarschijnlijker [is] dan wat in het algemeen wordt aangenomen’ is niet omdat zij de verdiensten van Ann Hathaway groter maakt dan ze wellicht waren, maar omdat ze het net als anderen voor haar door het ontbreken van bronnen geen sluitende reconstructie van leven en werk van Ann Hathaway kon maken.
‘Speculatief’ is een woord voor critici die een oordeel moeten vellen en korte metten willen maken met het werk van een auteur of voor criticasters voor wie he-Shakespeare heilig is.
Toen het boek af was, reisde Germaine Greer de wereld over om haar kant – de kant van Ann Hathaway – van het verhaal te vertellen (ik zag haar in Amsterdam). Dit is hoe zij het zei op de Dominican University of California:
Leave a Reply