Hij noemde haar geen ‘Ma’ – zo’n huwelijk hadden Harold Nicolson en Vita Sackville-West niet – maar ‘Mar’

‘Ik heb er natuurlijk niet het minste recht toe zomaar de waarheid over mijn leven neer te schrijven, daarvoor is het leven van zoveel anderen te zeer met het mijne verweven. Toch zal ik dit doen, als het ware hiertoe gedreven door deze waarheid zelve, want er is geen mens die haar in haar volle omvang kent; de één mag dan dit aspect hiervan gezien hebben, de ander dat, maar niemand heeft als ingewijde het gehele beeld onder ogen gehad. Als dit echter allemaal op papier staat, zal ik het niemand in handen durven geven: er is maar één mens op aarde in wie ik zo’n vertrouwen heb dat ik hem iedere regel van deze bekentenis zou kunnen laten lezen, omdat ik weet dat hij, na door dit moeras heengewaad te zijn – want wat is dit leven van mij anders dan een moeras, een somp, een veen, verraderlijke grond met maar één vast veilig plekje in het midden, de plek die hem eeuwig en onveranderlijk toebehoort – omdat ik weet, zoals ik zei, dat hij na door dit alles heengewaad te zijn, tevoorschijn zou komen, zijn geloof in mij onaangetast. Dit zou de toets zijn voor mijn vertrouwen, een proeve waar ik niet voor zou terugdeinzen. Ik zou het haar nooit laten lezen – die perfide toetssteen! – zij die mij zonder twijfel al in deze eerste regels zou aantonen waar de waarheid ligt. Ik weet heel goed waar die ligt, alleen bezit ik niet de kracht haar te grijpen en vast te houden; en hiermee beland ik dan meteen temidden van al mijn zwakheden’, 

zo begint Deel Een van wat Portret van een huwelijk is geworden, maar aanvankelijk de autobiografie van een affaire was.

Aan wat zijn moeder Vita Sackville-West schreef, voegde Nigel Nicolson het nodige toe, om het vervolgens te publiceren. ‘Hoewel V. Sackville-West in verband met haar autobiografie geen instructies heeft nagelaten en, voor zover ik weet, deze nooit aan iemand heeft laten lezen, geloof ik toch dat zij deze geschreven heeft met het oog op eventuele publicatie. Het boek veronderstelt lezers’, schrijft Nigel Nicolson in het voorwoord

(Ik ben het niet met hem eens. Wat zijn moeder prijs wilde geven, verwerkte ze in de roman Challenge, geschreven tussen mei 1918 en november 1919 toen de affaire tussen Vita en Violet Trefusis, geboren Keppel – zij is ‘die perfide toetssteen!’ – verre van voorbij was. Challenge verscheen uiteindelijk alleen in de Verenigde Staten, van publicatie in Groot-Brittannië werd op het laatste moment afgezien.)

Gisteren was ik in zo’n bui dat ik Portrait of a Marriage wel weer eens wilde zien. En dus installeerde ik mij nog voor het donker werd voor een beeldscherm. 

Ik citeerde Vita Sackville-West en haar zoon net in vertaling – die van Gerardine Franken – maar ik lees haar meestal in haar eigen taal. Ondanks dat liet ik tijdens het kijken de ondertiteling meelopen. Ik was het helemaal vergeten, maar reageerde met dezelfde ergernis als de vorige keren dat ik keek: de vertaler (m/v) heeft niet de moeite genomen om een koosnaampje te checken. Daardoor noemt Harold Nicolson zijn vrouw consequent ‘Ma’ in plaats van ‘Mar’.

Hoewel ik het niet eens ben met de visie van Nigel Nicolson op het huwelijk van zijn ouders – hij noemde ‘zijn’ boek Portret van een huwelijk omdat hij wil laten zien hoe ‘de wederzijdse liefde van mijn ouders alle verdere bedreigingen van deze genegenheid wist te overwinnen en uit een niet-huwelijk een huwelijk te maken dat hun verwachtingen verre overtrof’ – en zijn keuze om Vita’s autobiografie aan de openbaarheid prijs te geven (maar zo principieel dat ik geweigerd heb het te lezen ben ik ook weer niet), weet ik zeker dat Harold Nicolson en Vita Sackville-West elkaar geen ‘papa’ en ‘mama’ noemden zoals in sommige met kinderen gezegende huwelijken wel gebeurt. Hij was ‘Hadji’ voor haar, zij ‘Mar’ voor hem.

(Tegen de tijd dat ik uitgekeken was, was het donker en stil in de stad, en was mijn verontwaardiging gezakt. Vanmorgen werd die opnieuw gevoed door een zin op de hoes van de dvd: Schrijver Nigel Nicolson vond de BBC-verfilming te erotisch en verbood de omroep het drama ooit nog uit te zenden.’)