Schrijvers zijn ontwortelde lieden, en daar dan een symposium over

Ingrid Hoogervorst constateerde het al tijdens de interviews die ze voor De Telegraaf maakte: schrijvers noemen zichzelf vaak ‘buitenstaander’ of ‘vreemde’ als zij hun positie ten opzichte van ‘de wereld’ moeten bepalen.

‘Alsof het zich “vreemd voelen” in het landschap waar de wieg stond, of een “vreemdeling zijn” in het landschap dat noodgedwongen eigen moet worden, voorwaarde is voor het schrijverschap, schrijft zij in de inleiding van Vreemdeling in eigen landschap: schrijvers als buitenstaanders waarin een groot deel van die interviews gebundeld is.

Hoewel zij het buitenstaanderschap gemeen hebben, verschillen de schrijvers onderling zeer. Er zijn er bij die letterlijk van elders komen, maar ook schrijvers die figuurlijk, al dan niet uit vrije wil, afgesneden zijn oorsprong en/of omgeving.

Maar ‘de auteurs in Vreemdeling in eigen landschap hebben allemaal in meer of mindere mate dat buitenstaanderschap uitvergroot, geïntensiveerd en bovendien als belangrijke bron van hun schrijverschap aangewezen.’

Dat hebben ze – Ingrid Hoogervorst sprak onder andere met Adriaan van Dis, Kader Abdolah, Hafid Bouazza, Herman Koch, Connie Palmen, Miriam Guensberg, Arnon Grunberg, Harry Mulisch, Remco Campert, Rudi van Dantzig en Nicolaas Matsier – gemeen met de schrijvers die centraal staan tijdens het symposium Ontworteling: de schrijver als nomade, dat het departement Religiewetenschap & Theologie van de Faculteit Geestes­weten­schappen van de Universiteit Utrecht organiseert.

‘Ontworteling is een intrigerend begrip. Het is verwant met de thema’s van vervreemding en identiteitsverlies, maar ook met de hang naar een ongebonden en nomadisch bestaan. Het veronderstelt een moederbodem en een moedertaal die verlaten worden, maar kan ook verwijzen naar het nulpunt dat een nieuw begin mogelijk maakt of de leegte die nieuwe vormen voortbrengt.’

Dat klinkt ongeveer zoals Ingrid Hoogervorst het opgetekend heeft  uit diverse monden. Maar veel overlap met het symposium Ontworteling: de schrijver als nomade is er niet. Arnon Grunberg en Hafid Bouazza zijn de enige schrijvers uit haar boek die ook in Utrecht ‘op het programma staan’.

Het gaat tijdens Ontworteling: de schrijver als nomade – op het eerste oog: getuige de vragen die leidend zullen zijn: ‘Gaat het er inderdaad om ver­schil­len te vergeten? Wat is identiteit? Is ontworteling vrijheid, of lot, of beide? In het ver­lengde hiervan liggen andere vragen van levensbeschouwelijke en filosofische aard: naar de ver­werking van onrecht en gemis, naar het gewicht van individuele keuzes’ – minder over de positie van de schrijver als figuurlijke buitenstaander, maar vooral over het letterlijk overschrijden van culturele en landsgrenzen.

En ander verschil: in Utrecht komen niet alleen de schrijvers zelf aan het woord, maar ook wetenschappers van divers pluimage, waaronder: neerlandici, religie­weten­schappers, literatuurwetenschappers en filosofen.

Het symposium Ontworteling: de schrijver als nomade vindt plaats op 18 november 2014. Aanmelden kan al.