En weer meende ik – net als vorig jaar – uit de woorden waarmee de juryvoorzitter de zes genomineerden voor de Bob den Uyl Prijs 2014 in alfabetische volgorde voorstelde, op te kunnen maken wie de winnaar zou gaan worden. Want de woorden die de voorzitter namens de jury aan Op de vleugels van de draak: reizen tussen Afrika en China van Lieve Joris wijdde, klonken mij net iets minder neutraal in de oren dan de samenvattingen van de andere genomineerde boeken.
‘Dat China en Afrika elkaar aan het ontdekken zijn, weet elke krantenlezer, maar hoe die relatie er in de dagelijkse praktijk uitziet, weet eigenlijk niemand. Lieve Joris reist in het kielzog van Afrikaanse handelaars via Dubai naar China, waar ze ziet hoe zich buiten ons westerse blikveld een kleine revolutie voltrekt. Ze ontmoet Afrikanen die dankzij hun handeltjes in hun thuisland huizen en winkels kunnen bouwen, en Chinezen die hun liefde voor Afrika angstvallig geheim houden uit vrees dat hun landgenoten het continent zullen overspoelen. Dankzij de lotgevallen van al deze ondernemers en sjacheraars krijgt de globalisering een menselijk gezicht. Joris geeft in Op de vleugels van de draak deze passanten een stem en een gezicht en ze is er met dit caleidoscopische boek in geslaagd te doen wat in reisboeken maar zo zelden lukt: onze horizon verbreden.’
Maar omdat Winnie Sorgdrager even daarvoor ook enthousiast was over De grootsheid van het al van Raoul de Jong – hij heeft zijn jeugd mee – durfde ik toch nog niet al mijn geld op Lieve Joris te zetten.
‘Een paar maanden na de dood van zijn geliefde hond Puck besluit Raoul de Jong op een warme zomerdag zijn Rotterdamse voordeur achter zich dicht te trekken en naar zijn moeder in Marseille te lopen. Een tocht van 1200 kilometer, die hij met een budget van 20 euro per dag in twee maanden wil volbrengen. De Jong verliest zich niet in de heroïek van de eenzame reiziger, maar doet onbevangen verslag van zijn tocht. Soms sleept hij zich verdrietig door loodgrijze dagen heen, dan weer put hij moed uit een onverwachte ontmoeting met hartelijke vreemdelingen die hem eten en onderdak bieden. Ontwapenend eerlijk beschrijft hij hoe zijn reis hem soms, maar lang niet altijd, tot nieuwe inzichten brengt. De Jong brengt het reizen terug tot zijn kaalste vorm en dat resulteerde in een boek dat ondanks frequente huilbuien en heimwee bruist van charme en levenslust.’
Raoul de Jong kreeg een eervolle vermelding. Toen wist ik het dus zeker. Lieve Joris zou gaan winnen. En toen Winnie Sorgdrager het juryrapport begon voor te lezen en het had over ‘al dertig jaar’ was het niet alleen voor mij duidelijk.
‘De VPRO Bob den Uyl Prijs gaat dit jaar naar iemand die al dertig jaar deuren voor de lezer opent die meestal gesloten blijven. Door ons een blik te gunnen in de levens van gewone en minder gewone mensen, slaagt deze auteur erin mondiale kwesties zowel inzichtelijk als invoelbaar te maken. Dat gebeurt bovendien altijd in een bijzonder elegante en verzorgde stijl. Lieve Joris wint de VPRO Bob den Uyl Prijs.’
Lieve Joris is de elfde winnaar van de Bob den Uyl Prijs voor het beste literaire reisboek (Karen de Bok, hoofdredacteur VPRO Televisie, zei het aan het begin van vpro neemt je mee net even anders. Zij noemde het de prijs voor het beste journalistieke buitenlandboek).
Was Lieve Joris blij? Ja. Maar dat liet ze pas aan het eind van haar dankwoord merken.
Ze begon te vertellen hoe ze naar woorden had gezocht om haar uitgeefster Tilly Hermans te troosten toen die haar belde met de mededeling dat Op de vleugels van de draak niet genomineerd was. ‘Misschien heeft mijn boek niet de juiste toon voor deze jury.’
Zelf bleek ze toch ook wel teleurgesteld te zijn. ‘Toen ik ophing, werd het koud om mij heen.’ Later bleek Op de vleugels van de draak toch genomineerd.
‘Ik haat het om genomineerd te zijn. We werken allemaal in stilte in onze kleine kamertjes, maar niet om daarna door een jury op een weegschaal gelegd te worden en vervolgens zwaarder te wegen dan anderen.’
En dan dat naar elkaar kijken… ‘Als je de prijs niet krijgt, heb je hem verloren. Als je hem wel krijgt, heb je hem van een ander afgepakt. Dit alles gezegd hebbende: dank u wel!’
Met Lieve Joris gaat de VPRO Bob den Uyl Prijs – de elfde – opnieuw naar een auteur voor wie het schrijven van reisboeken de core business is.
Behalve Lieve Joris en Raoul de Jong waren ook Het been in de IJssel van Joris van Casteren), Het kasteel van Elmina van Marcel van Engelen, De naakte perenboom van Rudi Rotthier en Duitse wortels van Laura Starink genomineerd. En ook van hun boeken vond de jury iets.
Vanwege de VPRO Bob den Uyl Prijs sprak Wim Brands in Boeken met Lieve Joris over Neerpelt, heerom, V.S. Naipaul, Ryszard Kapuściński en over schaamte en stijl:
Leave a Reply