Iemand die dit jaar zijn 65e verjaardag viert, is in 1949 geboren. Dat geldt ook voor Jan Brokken. Laat u dus niet in verwarring brengen door deze passage uit Mijn kleine waanzin:
‘In de laatste maand van 1952 kwam ik in Holland aan. Die indruk had ik althans, ofschoon ik in het Diaconessenhuis van Leiden was geboren. Ik had niet als mijn ouders en mijn broers in kale onderkomens moeten wachten tot het vertrek uit Indië niet langer kon worden uitgesteld; ik had niet weken hoeven varen om Holland te bereiken. Alleen het staartje van die diaspora had ik meegemaakt, in de buik van mijn moeder.
Mijn wieg had in het huis van mijn grootouders in Oegstgeest gestaan, mijn box in Emmen. Toen ik op weg ging naar de volgende bestemming, kon ik inmiddels zitten, bij het raam van de coupé. Het voorbijschietende land was overal even vlak. Maar in de trein mopperde mijn moeder dat ze het verhuizen beu was en dat ze eindelijk weleens ergens wilde áánkomen. Ik vond het een mooi woord en nam me voor het te onthouden.’
Plaats van aankomst is Rhoon, een dorp dat toen nog niet onder de rook van Rotterdam lag. De vader van Jan Brokken wordt daar dominee. Als het gezin in 1952 naar Rhoon afreist, wordt er nog druk gebouwd aan een nieuwe pastorie. Jan Brokken en zijn ouders ‘logeren’ tot die klaar is in een voornaam huis van een voorname familie – al mag hij als snel oom Jaap en tante Hannie zeggen. Zijn twee broers werden elders in het dorp bij notabelen ondergebracht. Het zou tot 1954 duren voordat het gezin ‘herenigd’ wordt en zijn intrek kan nemen in de pastorie. Tegen die tijd is Jan Brokken helemaal ingeburgerd, en houdt hij van ‘Holland’:
‘Toen we uiteindelijk in 1954 naar de pastorie verhuisden, hield niemand méér van Holland dan ik. Holland waren de kringetjes die oom Jaap blies wanneer hij na de maaltijd een Schimmelpenninck opstak en voor ieder trekjede lippen tuitte., Holland waren de hazen die oom Dick de keuken binnendroeg en die hij zo liefdevol vilde dat ik niet eens kippenvel kreeg van al het bloed. Holland was de stem van tante Hannie die nooit aanzwol en altijd een beetje verkouden klonk omdat ze een stemband miste, Holland waren de Van der Vorms, de Leeuwenburghen, de Den Hollanders en de Kooijmannen, die op koffievisite kwamen en met een lepeltje de slagroom van de soezen schraapten en in hun kopje lieten vallen, omdat room nog lekkerder smaakte wanneer hij op koffie dreef. Holland waren de brede vensterbanken waarin ik me met opgetrokken knieën onzichtbaar maakte en naar verhalen luisterde over stormen die lang voor de februariramp al dijken hadden verzwolgen en hele polders onder water hadden gezet, en over branden die de kerk tot tweeman toe hadden verwoest en tal van boerderijen – één stee was zo vaak in vlammen opgegaan dat hij Brandstein werd genoemd. Holland was vooral de weldadige rust die op kousenvoeten door het huis sloop, want oom Jaap haastte zich nooit,beheerde zijn landerijen zonder er veel naar om te zien, en besteedde slechts twee ochtenden in de week aan zijn wethouderschap.’
Toen ik Jan Brokken begon te lezen, vermoedde ik niet dat ik op zulke Hollandse taferelen zou stuiten. Ik leerde Jan Brokken kennen via zijn reisverhalen. Een basiliek in het regenwoud, vanwege de grootheidswaanzin; De regenvogel, dat zo mooi aansloot bij wat ik nog wist over ontdekkingsreizen uit de boeken die ik als kind uit de bibliotheek leende, en Goedenavond, mrs. Rhys omdat een docente Wide Sargasso Sea ooit zo van harte had aanbevolen…
Daarna las ik de romans en verhalen die Jan Brokken overal en nergens laat afspelen, maar niet in Nederland, hoogstens in overzeese gebiedsdelen.
En pas toen ik bijna alles al gelezen had, belandde ik De provincie in Rhoon; In het huis van de dichter op de Brouwersgracht en weer in Rhoon vanwege Mijn kleine waanzin en De vergelding.
Toen pas realiseerde ik mij hoe geworteld Jan Brokken in Nederland is. Daarvoor zag ik hem als iemand die overal thuis had kunnen zijn.
Op 12 juni wordt in de Rode Hoed de 65e verjaardag van Jan Brokken gevierd. Meer informatie over Het verjaardagsfeest staat hier.
Leave a Reply