Lampedusa: lekker actueel. Dat dacht ik toen ik Lampedusa van Daniël Rovers in heel veel voud zag staan. En het was nog gratis ook. Ik nam er eentje mee, las het en voelde me na afloop enigszins bekocht.
In Lampedusa doet Daniël Rovers verslag van een reis richting Lampedusa die hij al in 2011 maakte Ook toen ‘spoelden’ er daar bootvluchtelingen aan die vanuit het noorden van Afrika de oversteek naar meer vrijheid waagden. Sindsdien is de situatie alleen maar complexer en schrijnender geworden. Maar het verhaal van Daniël Rovers eindigt met een naschrift uit 2012.
Een eerste versie van het verhaal stond op 4 juni 2011 in Trouw. In die versie – veel korter: Op dit eiland is geen vluchteling te zien – stond de problematiek van de bootvluchtelingen centraler
‘Europa vindt dat de vluchtelingen die Lampedusa aandoen vooral een Italiaans probleem zijn. De landen hebben elk hun eigen ‘ontmoedigingsbeleid’. Dat kan ver gaan. The Guardian meldde op 7 mei dat een schip van de Navo, waarschijnlijk het vliegdekschip Charles de Gaulle, noodsignalen heeft genegeerd van een boot die dagenlang zonder brandstof in de Middellandse Zee ronddobberde. Aan boord 72 mensen, onder wie twee baby’s. Volgens de overlevenden, elf in totaal, waren er twee verkenningsvliegtuigen overgevlogen. De vluchtelingen hadden de kinderen in de lucht gehouden om hun nood duidelijk te maken, maar hulp kwam er niet. Een woordvoerder van het Franse leger ontkende eerst dat het vliegdekschip in het gebied was geweest, later werd elk commentaar geweigerd. Een pijnlijke zaak voor een alliantie die een “humanitaire” missie uitvoert. Ook Malta weigerde elke hulp, en zo dreef de boot terug naar Libië, waar de elf overlevenden prompt werden gearresteerd. Eén stierf er kort na aankomst, een tweede overleed in de politiecel.’
dan in de versie die door twee fuserende uitgeverijen – Wereldbibliotheek en Nieuw Amsterdam – cadeau wordt gedaan, de versie die ook in het recent verschenen reisboek De zon is het probleem niet van Daniël Rovers staat.
Wat in het stuk in de krant wel werkte – de wereldvreemdheid van de toerist die voor Lampedusa als vakantiebestemming kiest afzetten tegen de journalistieke hotspot die het vanwege de bootvluchtelingen is:
‘Op Lampedusa kom je geen vluchteling tegen. Vanaf de kade worden ze meteen naar het opvangkamp gereden. Op de enige toegangsweg ernaartoe staat een politiepatrouille, journalisten wordt de toegang geweigerd. Wie van een prijzig azuren vakantie-eiland houdt, komt dus gerust naar Lampedusa toe. Het is hypocriet de toeristen hier te veroordelen, besef ik. Niet het rotsachtige eilandje is de boosdoener, maar het restrictieve asielbeleid van Europa. Alsmede de weigering om ook maar te spreken over een systeem van Europese greencards, wat sommige jonge Afrikaanse en Aziatische werkzoekenden de levensgevaarlijke (en peperdure) tocht zou besparen.’
komt in Lampedusa onvoldoende uit de verf.
Er wringt iets. Volgens mij heeft Daniël Rovers van een journalistieke reportage te graag een reisverhaal willen maken. In dat reisverhaal geeft hij zichzelf een belangrijke rol zonder dat hij precies weet welke rol hij het liefst speelt.
Het duurt lang – wat mij betreft te lang: hij verliest zich onderweg in details die met het oog op de eindbestemming te onbeduidend zijn – voordat Daniël Rovers op Lampedusa arriveert. En als hij er eenmaal is, lijkt hij niet goed voorbereid en loopt hij er verloren rond, ook of juist in het gezelschap van journalisten.
Daardoor missen passages als deze:
‘Tijdens de aftiteling [van een natuurdocumentaire over de oerwouden van Nieuw-Guinea, lw] vraagt ze me wat ik hier op het eiland doe, wat een goede vraag is, een die ik mezelf de laatste week ook een paar keer heb gesteld en die nu lastiger te beantwoorden valt dan pakweg twaalf dagen geleden, aan de vooravond van mijn vertrek. Zelf vindt ze Lampedusa in ieder geval magnifiek, ze komt hier al jaren, iedere lente en zomer minstens een keer. De vrouw lijkt geen idee te hebben dat er ook vluchtelingen aanspoelen op de stranden waar ze over schwärmt, en toch kan ik haar met geen mogelijkheid “fout” of “decadent” vinden, helemaal niet in een eetgelegenheid waar drie kwart van de gasten deze avond liever op een spannender plek met meer netto nieuwswaarde had doorgebracht.’
‘Wat hoop ik deze ochtend eigenlijk te zien? Het antwoord luidt, geloof ik: de aankomst van een volgende groep bootvluchtelingen, voordat ik vrijdag het eiland verlaat. Ik sta hier in de koelte van een wonderbaarlijke mooie ochtend boven op het dak van een viersterrenhotel uit te kijken naar het moment dat de bootjes uit Libië de haven zullen binnenvaren en de vluchtelingen die de tocht hebben overleefd aan wal worden gebracht’
hun uitwerking. Daniël Rovers is niet in de positie om het absurde van de situatie te benadrukken. Daarvoor is hij zelf teveel toerist en te weinig waarnemer/verslaggever.
In de drie jaar die verstreken zijn sinds Daniël Rovers van Amsterdam via Brussel, Milaan, Napels, Agrigento en Porto Empedocle (vanuit Empedocle reist hij eerst nog naar Caltanisetta om er een officieel opvangkamp voor vluchtelingen te bezoeken) naar Lampedusa reisde, is de situatie daar nog schrijnender geworden dan zij toen al was.
Terwijl Daniël Rovers de noodzaak zag (en de tijd nam) om de eerste versie van zijn verhaal te herschrijven, verzuimde hij een gebaar naar de actualiteit te maken. Daardoor loopt hij in Lampedusa achter de feiten aan.
Leave a Reply