Voor zijn krant reisde Geert Mak in 1999 door Europa om de stand van het werelddeel op te maken. Elke dag schreef hij een stukje in de krant en op basis van die stukjes schreef hij later In Europa: reizen door de twintigste eeuw. Op basis van dat boek werd vervolgens de televisieserie In Europa gemaakt en toen die serie op dvd verscheen werden die oorspronkelijke stukjes gebundeld onder de titel In Europa: reizen door de twintigste eeuw met Geert Mak.
Uit dat boek komt deze column over een schot dat vandaag honderd jaar geleden werd gelost.
‘Rampenfilm I
WENEN. Hoe begint een wereldoorlog? Hadden de Weners op 28 juni 1914 enig idee dat de wilde schoten van Gavrilo Princip het begin waren van de Grote Oorlog , zoals later vaak beweerd is?
In de Nationale Bibliotheek onder de Hofburg duik ik in de leggers van de Neue Freie Presse over de maanden juni, juli en augustus 1914. De kranten, dag na dag, ontwikkelen zich als het scenario van een rampenfilm. Eerst is er het gewone Weense leven, met roddels, ongelukken en de advertenties van de dag: “Feschoform. Werkt enorm! De echte Wenerin dankt haar stevige boezem slechts aan Feschoform boezembalsem.!” Dan is er de extra-editie, uitgegeven op zondagavond 28 juni, met de feiten van de aanslag. In de dagen daarna gaat het eindeloos over de daders, de correcte tekst van de laatste woorden – “Soferl, bleibe leben für unsere Kinder” – de staat van beleg in Sarajevo, de voorbereidingen voor de staatsbegrafenis. Een berichtje over demonstraties tegen de Serviërs. “De politieke gevolgen van deze daad worden erg overdreven,” schrijft de krant op donderdag 2 juli. Daarna is er de staatsbegrafenis, en als alles voorbij is maakt half Wenen zich dagenlang druk over de vraag wie er wel en wie niet was uitgenodigd. De Duitse keizer gaat ondertussen rustig met vakantie. Pas op maandag 13 juli opent de krant met de toenemende spanning tussen Oostenrijk en Servië, maar op de Weense beurs blijft de handel rustig. Het is een mooie zomer, en iedereen verwacht dat de internationale diplomatie dit vuurtje wel binnen de perken zal houden. Achter de schermen ontstaan vreemde kortsluitingen, de eerste scheurtjes worden zichtbaar, de Russische gezant in Belgrado krijgt een hartaanval, maar nog heeft niemand iets in de gaten. Je houdt je adem in.’
Pas op 26 juli valt voor het eerst het woord ‘oorlog’ schrijft Geert Mak in Rampenfilm II. Daarna gaat het snel.
‘Het was niet het schot dat de strijd deed ontbranden, het was het diplomatieke werk daarna dat faalde, voortgejaagd door keizers, generaals, megalomane ideologieën, wapenwedlopen, en bovenal een massale lust tot strijd en loutering. Europa had er zin in, dat was het meest merkwaardige van die zomer van 1914.’
Leave a Reply