Een berg als trap naar de hemel
Heeft u zich wel eens afgevraagd wat de Mont Ventoux eigenlijk van al dat geklim en geklauter op zijn flanken vindt? Ariane Greep wel. In haar film Mont Ventoux Scala Paradisi is de berg geen lijdend voorwerp, zij voert hem sprekend op.
De berg is verbaasd over het verlangen van mensen zijn top te bereiken. Niet alleen omdat de berg vindt dat hij overal mooi is. In essentie snapt de berg niets van het verlangen van de mens naar ‘altijd’, naar eeuwig leven, onsterfelijkheid. De berg is zich meer dan de mens bewust van zijn eigen tijdelijkheid.
Dat de Mont Ventoux geassocieerd wordt met fietsen en wielrennen, komt – onder andere – door de Tour de France, die regelmatig – niet elk jaar, dit jaar niet – voor lawaai op de weg naar boven zorgt. In Mont Ventoux Scala Paradisi wordt gefietst en er komen wielrenners in voor, maar het is geen film over wielrennen. Mont Ventoux Scala Paradisi is een film over doelen stellen en trouw zijn aan wie en wat dierbaar is, maar vooral over het leven (en dus ook over de dood). Ariane Greep vertelt vier verhalen, die allemaal op 1912 meter hoogte eindigen: op de top dus van de kale berg.
Eén van die verhalen gaat over Ariane Greep, haar man en hun zoon. Hun leven is verbonden met de berg: ze verklaarden elkaar daar hun liefde, ze trouwden er en een jaar na zijn geboorte fietsten ze met hun zoon naar boven om hem daar te dopen. Inmiddels is hun zoon oud genoeg om zelf en alleen naar boven te fietsen en dat doet hij dan ook regelmatig.
Die gedeelde en openlijk gevierde liefde voor die berg staat in schril contrast tot het wanhopige zoeken van Joanne Simpson. Voor haar – één van de dochters van wielrenner Tom Simpson; ze was vier toen hij nog voordat hij de top bereikte bezweek – is de Mont Ventoux een manier om contact met haar vader te houden. Ariane Greep had het over Tom Simpson toen ze op het terras van het restaurant op de flank van de Ventoux zat. Even later werd ze door een vrouw op haar schouder getikt: nooit eerder had die vrouw iemand zo positief over haar vader horen praten. Zo ontmoetten zij elkaar.
In Mont Ventoux – Scala Paradisi vertelt Joanne Simpson hoe ze hangt aan herinneringen. Ze is blij met de foto’s waarop ze samen met haar vader staat: ‘That proofs that I was in his life, that I belong to him.’ De beelden die Ariane Greep voor zichzelf laat spreken, zijn nog veelzeggender: filmpjes uit het familiearchief (van wat een van de laatste keren moet zijn dat vader en dochter elkaar zagen); Joanne Simpson die tijdens de Tour van 2009 wielrenners gadeslaat die aan het monument ter nagedachtenis aan haar vader voorbij fietsen en bijhoudt wie er wel en wie er niet opkijken en een groet brengen; haar eigen inspanningen om de top te bereiken.
Waar de liefde voor de berg in het gezin van Ariane Greep aangeleerd genoemd zou kunnen worden, zit die bij Joanne Simpson misschien wel in de genen, en dat maakt dat het kijken naar haar pijn niet onbewogen laat.
Bergop fietsen hoort bij deze eeuw. Vroeger wandelde je naar boven. Zoals Petrarca in 1336, in het gezelschap van zijn broer en een paar vrienden. Dat Ariane Greep vier mannen in historische kledij de weg naar boven laat zoeken, wekt aanvankelijk verbazing. Niet omdat het niet in het verhaal past, maar omdat het contrast met de andere beelden groot is. Maar het werkt: die historische klim wijkt in wezen niet af van de inspanningen die iedereen zich getroost om boven te komen en gelouterd te worden. Hun klim is een metafoor voor het leven: je kunt kiezen welke weg je neemt om ergens te komen, maar verwacht niet dat het makkelijk zal zijn, zelfs niet als je wat de gemakkelijkste weg heet te zijn kiest. Net als Ariane Greep nu, deed Petrarca toen verslag van zijn weg omhoog. Hij schreef een lange brief aan zijn leermeester: De beklimming van de Mont Ventoux.
Eenmaal boven delen ze wat er te eten en te drinken is en slaat Petrarca de Belijdenissen van Augustinus op een willekeurige pagina open, om daar te lezen dat de mensen altijd buiten zichzelf zoeken wat al in hun binnenste besloten ligt. Desondanks vieren ze het bedwingen van de berg en genieten ze van het uitzicht.
De mensen die aan de voet wonen, weten dat ze de berg niet mythischer moeten maken dan ze is. Hij is hun alles, maar niet op metafysisch niveau. Twee van hen vertellen hoe ze samen van jongs af aan ingewijd zijn in ‘de geheimen’ van de berg, hoe ze bevangen zijn door de Ventoux-energie. De een weet alles van flora en fauna, de ander kent de historische feiten. En Ariane Greep laat zien hoe een hele dorpsgemeenschap op de berg het feest van Sint Jan viert en het vuur aansteekt met het vlammetje dat door dorpsbewoners naar boven is gerend, waardoor ze verbonden zijn met alle gemeenschappen in het mediterrane gebied die tegelijk het licht ontsteken.
Ik vraag me soms af of mensen die op een bijzondere plek wonen zich dat wel realiseren: ja dus. Ze laten zich er alleen niet op voorstaan.
Zoals de weg vanwege het te overbruggen hoogteverschil alleen kruipend naar boven kan, zo laat Ariane Greep haar verhalen om elkaar en om de berg heen kronkelen, waardoor ze elkaar versterken en ondersteunen. Details gaan gloeien daar waar de verhalen elkaar raken.
Mont Ventoux Scala Paradisi is een 66 minuten durende liefdesverklaring aan een berg waar het altijd waait en een ode aan het leven. En dat zonder heroïek (al worden er bijzondere prestaties geleverd) en pathetiek (ondanks het verhaal over vader en dochter Simpson). Het is geen film over wielrennen (al zitten er uitspraken in van Lance Armstrong en tourwinnaar Greg Lemond over doping die toen ze in 2009 gedaan werden iets anders betekenden dan nu) maar een vijfvoudige verhaal over het koesteren van het kwetsbaarste: het leven zelf (van plant, dier en mens).
Vanaf het moment dat ze besloten de film gewoon te gaan maken, werkten Ariane Greep en de haren er vijf jaar aan. Iedereen deed dat belangeloos. Dat Bas Steman niet betaald kreeg voor het schrijven van de tekst, is niet zo raar: hij is haar man. Maar ook Maurits Obbema en Frank Lodder (camera), Erik van Plateringen (montage), Jaap Wajer (geluid), Ton Snijders en Sebastiaan Koolhoven (muziek) en Abigail Wright (de stem van de Ventoux) deden wat ze deden voor niets.
Deze recensie verscheen vorig jaar vlak voor de Tour op De Contrabas. In 2013 fietsten de renners de Mont Ventoux op tijdens Quatorze Juillet.
Leave a Reply