Zomerlezen, die titel staat boven een stuk van Dries Muus in het vakantienummer van HP /De Tijd. Zomerlezen, dat betekende in de bibliotheken waar ik werkte dat er meer mannen dan normaal boeken kwamen lenen. Mannen die opgelucht waren dat er vlak voor vertrek nog thrillers en detectives in de kast stonden.
Dat zomerse lezen ging steevast gepaard met redetwisten over uitleentermijnen en quota. Zelfs wie ‘rundum Hause’ vakantie vierde, wilde dubbele porties en de vrijheid die pas na zes weken terug te hoeven brengen.
Ook Dries Muus gaat ervan uit dat de zomer de periode bij uitstek is om iets in te halen. Voor wie eindelijk tijd heeft, heeft hij honderd boeken geselecteerd. Tien keer tien suggesties geeft hij, voor de gelegenheid in hokjes gestopt.
Toen ik de lijstjes scande die Dries Muus heeft samengesteld, was ik aanvankelijk blij. Ik dacht dat hij de oplossing had voor mijn probleem. Ik twijfel namelijk nog wel eens of iets literatuur of lectuur is. Terwijl er op heel veel boeken weinig aan te merken is – het verhaal, de personages en de manier van vertellen deugen: de schrijver kan schrijven – durf ik ze toch geen literatuur te noemen, omdat ik ze daar uiteindelijk toch te licht voor vind. (Martin Kaaij had het in een stuk over Gösta Nystroem en Jan de Hartog over kunst vs. vermaak, zo voelt voor mij het verschil tussen literatuur en lectuur.
Ik dacht dat Dries Muus die tegenstelling kundig omzeilde door de termen ‘literatuur light’ en ‘literatuur heavy’ te gebruiken, maar het blijkt dat hij mijn probleem alleen maar verschoven heeft. Onder ‘literatuur light’ schaart hij heel veel verschillende titels, terwijl een plaats in de toptien ‘literatuur heavy’ voorbehouden lijkt aan het topje van de literaire ijsberg (Bij Dries Muus staat ‘heavy’ voor inspanning en ‘light’ voor ontspanning).
Daar komt nog bij dat op minstens drie van de andere acht andere lijstjes – Eerste Wereldoorlog, last-minute en internationale luchthaven – titels voorkomen die met gemak tot wat Dries Muus lichte literatuur noemt gerekend kunnen worden.
Lijstjes mogen dan dé manier lijken om orde te scheppen in de chaos van een teveel aan titels: consequent categoriseren is niet alleen een hele kunst, het werkt ook stigmatiserend. Ook dat weet ik nog uit mijn bibliotheektijd. Toen was het plakken van genre-etiketten in de mode. Een boek kon maar een ding tegelijk zijn, want op het etiket paste maar één plaatje. Dus ontstond er een gapende kloof tussen detectives en thrillers, is sommige bibliotheken belandden ze zelfs in verschillende kasten. Om het de lezer zo makkelijk mogelijk te maken werd er regelmatig een nieuw genre aan de collectie etiketten toegevoegd.
Na verloop van tijd was er nog maar een categorie boeken die het zonder stickertje moet doen: literatuur die niet onder de noemer ‘psychologische roman’ viel.
(Om ook die boeken aan lezers te helpen, nam ik de vrijheid om zelf genres toe te kennen. Dat knippen en plakken had een positief effect op de uitleenfrequentie.)
Dat lijstjes leesbevorderend werken omdat ze inderdaad orde scheppen en op ideeën brengen – het is goed dat Dries Muus mij eraan herinnert dat ik dringend aan The Snow Queen van Michael Cunningham moet beginnen (vanwege Michael Cunningham én omdat hij niet de enige is die dat sprookje hergebruikt) en met Dries Muus kan ik Why This World: A Biography of Clarice Lispector van Benjamin Moser van harte aanbevelen (al kan lezen van het werk van Clarice Lispector ook geen kwaad) – laat onverlet dat Dries Muus, hoe leuk hij tussen de regels door ook is, geen oplossing biedt voor een serieus literair probleem. Waar houdt lectuur op en begint literatuur of waar houdt literatuur op en begint lectuur?
Zolang het zomer is, kan het geen kwaad dat Dries Muus het raadsel vergroot. Maar straks moet iedereen – maar scholieren, studenten en recensenten het meest – weer weten waar hij aan toe is en doet het verschil tussen gelegenheids- en veellezers er niet meer toe. Dan telt weer of een boek gelezen mag worden en of het gepast is om een titel op een prominente plek in de krant van sterren te voorzien. Dan is de vrijblijvendheid voorbij en is lezen weer serious business.
Leave a Reply