Eerlijk gezegd wist ik tot gisteren niet zo goed wat ik moest denken van de geslachtsverandering die Thor gaat ondergaan. Niet dat ik het voor kennisgeving aannam, maar ik kon het ondanks de media-aandacht die de bekendmaking kreeg, niet goed plaatsen.
The Telegraph plaatste de transgender Thor een lange rij van striphelden die veranderende opvattingen over geslacht en geaardheid weerspiegelen. In The Guardian klinkt in een Short Cuts Blog: Trending Topics and News Analysis de roep om een feminiene mannelijke stripheld (want behalve dat Thor van geslacht verandert, verandert er verder niet zoveel. Zij blijft stoer en sterk, en een hamer heeft ze ook).
Vorige week werd in de Tros Nieuwsshow Paul Banus geïnterviewd. Hij heet deskundig te zijn, maar viel voor mij door de mand omdat hij teveel op zijn kennis vertrouwde (en zich dus niet goed had voorbereid op wendingen die het gesprek zou kunnen nemen).
Het bleef hinken op verschillende gedachten. Het bedrijf dat striphelden genereert werd geprezen om haar emancipatoire daad, terwijl niet vergeten werd te vermelden dat het wel degelijk commerciële belangen heeft. Thor in haar nieuwe gedaante zou niet alleen mannelijke maar ook meer vrouwelijke lezers trekken.
Wat ik miste was een diepere duiding. Tot ik gisteren De betovering van de wereld: Huizinga-lezing 2013 van Bas Heijne las (ik las achter de feiten aan). Daarin constateert Bas Heijne hoe de mens na lang genoegen te hebben genomen met de onttovering van de wereld – een begrip van Max Weber, waarmee bedoeld wordt dat de mens in staat is alles door berekening te beheersen, waardoor hij geen bovenaardse machten en magische middelen meer nodig heeft – weer behoefte begint te krijgen aan verbeelding.
‘Het is wat mij betreft veelzeggend dat stripverfilmingen van Marvel en DC Comics, waaronder die over Batman en Superman, tegenwoordig in een zo reëel mogelijke setting geplaatst zijn. Ogenschijnlijk lijkt het deze twintigste-eeuwse heldensagen realistisch te maken – met een stripfiguur die van vlees en bloed blijkt te zijn. Maar het effect van dat realistische, alledaagse decor is precies het omgekeerde: het is die nieuwe held die het metafysische drama weer terugbrengt naar onze wereld, die de strijd tussen goed en kwaad opnieuw contouren geeft voor een massapubliek over de hele wereld, die de mens weer in staat stelt zichzelf te laten overstijgen. De wereld is opnieuw betoverd.
De update die het genre van de stripverfilming heeft ondergaan, komt niet uit de lucht vallen – hij komt voort uit het verlangen naar heroïek dat tegelijk realistisch is, waardoor de homo economicus, die in toenemende mate uit getallen bestaat, zich weer mens kan voelen – een mens die tegelijk meer is dan dat. Spiderman in de films van regisseur Sam Raimi en Batman uit de films van Christopher Nolan zijn de hedendaagse erfgenamen van de Icarus van Pieter Paul Rubens, de getormenteerde vliegende held, die neerstort en weer opstaat tot heil van de mensheid, de menselijke ziel die in opstand komt tegen zijn lot.’
Hoewel Bas Heijne het niet over de comics zelf heeft en het al helemaal niet over een transgendere Thor gaat, kan ik me voorstellen dat ook die operatie inspeelt op de behoefte aan verhalen op menselijke maat over goed en kwaad. Thor is geen God meer, zij is mens geworden.
Zo bezien is Thor die van man vrouw wordt meer dan een gebaar, een gimmick of een trucje om de verkoop te bevorderen. Dan overstijgt de geslachtsverandering die Thor ondergaat zelfs de maakbaarheid van de wereld waar mensen – niet ‘de mens’ – het zo vaak – in bewonderende en afkeurende zin – over hebben.
Ik vraag me alleen af of Marvel daar aan dacht toen ze overwogen Thor te transformeren.
Leave a Reply