Lezen en schrijven is een levend bedrijf, aldus P.F. Thomése. Dat betekent dat zijn voorkeuren van dag tot dag kunnen verschillen. Toch klonk wat hij in de rubriek Schrijvers over schrijvers – de schrijversrubriek van Met het oog op morgen – over collega-schrijver Wessel te Gussinklo zei niet als een momentopname.
Wessel te Gussinklo is volgens Thomése een edele wilde. Hij vergeleek zijn mateloosheid met die van Russische auteurs. ‘Hij is geen geformatteerd schrijver’. P.F. Thomése bedoelde dat nadrukkelijk als compliment – hij houdt van Te Gussinklo’s schrijfexplosies – maar realiseerde zich ook terdege dat de kans dat Te Gussinklo daardoor geen graag geziene gast is in televisieprogramma’s die bondigheid verwachten van de mensen aan tafel.
Zijn stijl laat zich lastig typeren volgens P.F. Thomése. ‘Hij stapelt op, laag op laag.’ Ter illustratie las hij een passage uit Zeer helder licht, de recent verschenen roman van Wessel te Gussinklo.
Hoewel P.F. Thomése desgevraagd wel wilde bekennen in sommige opzichten verwant te zijn aan Te Gussinko – dat geldt in het bijzonder voor de boeken waarin Thomése met zijn vriend J. Kessels op avontuur gaat – wilde hij hem geen rechtstreeks voorbeeld noemen.
Dat Wessel te Gussinklo helemaal niet gewaardeerd wordt, moest P.F. Thomése met klem tegenspreken. ‘Onder recensenten is hij wel geliefd. De oudere generatie bewondert hem. Hij is een critic’s en writer’s writer.
Ik heb maar – maar is in dit geval relatief: Te Gussinklo schreef maar zes boeken in dertig jaar – een boek van Wessel te Gussinklo. Aangeraakt door goden heet het en er staat roman op. Maar dat is het niet. Aangeraakt door goden is de bijsluiter bij zijn debuutroman De verboden tuin. Het bevat essays over schrijvers die voor hem van belang waren en zijn: Jean Paul Sartre en Harry Mulisch. Aangeraakt door goden is een boek over lezen, schrijven en in vervoering raken.
Het maakt niet uit op welke bladzijde je het openslaat. Er staat altijd ergens iets dat het overdenken waard is. Zeker voor wie wil schrijven.
Proef op de som. Bladzijde 93:
‘Er is iets raars met stijl. Stijl is, in zijn enge, benepen zin, een beetje voor de dommen; voor diegenen die door hun onvermogen vat te krijgen op meer wezenlijke kwaliteiten het derivaat stijl als waarmerk gebruiken. Stijl is, ietwat vervalst en versimpeld – hoewel maar íets – niet meer dan de handschoen om de hand die grijpt en vormt. Voor stijl geldt het schitterende antwoord dat de Duitse staatsman Bismarck gaf aan iemand die hem vertelde dat hij zeven talen sprak: “Heeft u er ook iets in mee te delen?”
En tegelijk is stijl natuurlijk het allerhoogste; maar grotendeels anders dan de aanhangers van mooie woorden, mooie zinnen en nieuwe ongedachte constructies willen – al zijn mooie woorden, mooie zinnen en nieuwe constructies ook heel wat waard, ik ontken het niet. Stijl is vooral, als ik mij tot literatuur beperk, de weerslag in taal van een persoonlijkheid – een eigen adem, een eigen ritme, een eigen kleur – die een onverwisselbare signatuur heeft.’
Door wie ik op het spoor van dit boek gezet werd, weet ik niet meer. Maar er was iemand die Aangeraakt door goden heel erg het lezen waard vond.
Leave a Reply