Zo viswijf, zo vis?
Selectieve sensitiviteit, dat is de eigenschap waarmee bijna alle personages van Esther Gerritsen behept zijn. Ze voelen wel aan, maar alleen zoals het hun uitkomt en dat is anders dan de meeste mensen aanvoelen. Waar in de wiskunde min maal min steevast plus is, gaat het er in de boeken van Gerritsen anders aan toe. Onbegrip, ongemak en onvermogen blijven, ook bij een even aantal personages.
Zonder de andere personages tekort te willen doen: Dorst draait om een moeder en dochter. Voor wat zij met elkaar hebben is gedogen nog een te groot woord. Ze zien elkaar zelden en zelfs dan hebben ze elkaar niet veel te vertellen. Dat laatste verandert niet wezenlijk als de moeder tijdens een toevallige ontmoeting haar dochter plompverloren vertelt dat ze kanker heeft. Het handelen daarna is voornamelijk ingegeven door de mechanismes van hoe het hoort: de moeder duldt, maar blijft zichzelf; de dochter bekommert zich om de moeder; de vriend van de dochter vervalt in vaderlijk gedrag; de vader springt over oud zeer heen en levert hand- en spandiensten en de stiefmoeder doet wat ze moet doen en altijd gedaan heeft: er zijn en adequaat reageren.
Onder de hoge druk van de beperkte tijd die nog rest moet gedeald worden met de nieuwe situatie en afgerekend met het verleden. Er wordt in Dorst veel gepraat, maar ongelijkheid en eigenbelang staan het voeren van een goed gesprek in de weg.
Het inzicht dat het verleden voortwoekert in het heden en zich zelfs al aan het herhalen is, ontbreekt de personages. Wederzijds begrip is te hoog gegrepen, wat voorgevallen is toegeven en de gevolgen onder ogen zien, lijkt het hoogst haalbare. En of het nu om kleine of grote ‘bekentenissen’ gaat, er moet verantwoording afgelegd worden.
‘Weet je dat papa zegt dat je me opsloot op mijn kamer toen ik nog geen anderhalf was?’
Elisabeth hoort hoe haar dochter luchtig probeert te klinken. Dus antwoordt ze net zo luchtig: ‘Zegt hij dat?’
‘Dat zegt hij, ja.’
‘Die vader van je.’ Ze doet haar best om bij Coco te passen, steeds weer. Ze had de avond ervoor zelfs geprobeerd om meer te eten, enkel om haar te laten zien dat ze heus niet zo veel verschilden, al weet ze beter.
‘Dat is toch niet zo?’ Haar dochter kijkt haar aan.
Ze antwoordt niet snel genoeg. Nu kan ze niet meer terug. ‘Je vader verzint zoiets toch niet. Waarom zou je vader zoiets verzinnen?’
‘Jij sloot me op?’
‘Weet je er nog iets van?’
‘Dus het is zo?’
‘Maar kun jij het je herinneren?’
‘Mama, sloot jij me op toen ik anderhalf was?’
‘Het was een andere tijd, hè’, zegt Elisabeth en ze probeert te klinken als de kapper.
‘Een kind van anderhalf sluit je niet op.’
‘Je huilde niet harder als je op je kamer zat. Echt niet. Het maakte niets uit.’
‘Anderhalf?’
‘Wil je me die plastic tas aangeven?’ Ze wijst onder het bed. Coco bukt en geeft haar de apotheektas.
Hoewel Esther Gerritsen het schrijven voor toneel heeft opgegeven – zij voelde zich geremd door de mensen voor wie die teksten bedoeld waren die tijdens het schrijven over haar schouder meekeken – munt zij ook in Dorst uit in het creëren van scènes – letterlijk en figuurlijk – en het schrijven van dialogen. Leeg, licht en luchtig, laat ze haar personages praten.
Even doeltreffend zijn haar beeldende beschrijvingen, waardoor de setting van de conversaties tussen personages die in steeds wisselende samenstelling met elkaar geconfronteerd worden, meteen duidelijk is. Of het nu een eerste ontmoeting tussen aanstaande geliefde in een wasserette; familieberaad in een restaurant; hernieuwd contact tussen exen aan een ziekbed; het gedag zeggen van de dingen aan de vooravond van de dood of een kroegentocht op zoek naar troost is, ze plooit de taal met speels gemak in de juiste stemming. Het kost haar schijnbaar geen enkele moeite om met één zin of een enkel woord alles dat eraan voorafgegaan weg te vagen.
Ondanks haar vaste voornemen om een boek te schrijven over gewone mensen die in uitzonderlijke situaties belanden, is Dorst toch weer een roman geworden waarin gemankeerde personages zich met alledaagse gebeurtenissen geen raad weten.
Deze recensie staat ook op De Contrabas.
Leave a Reply